Właściwości żelaza polegają na tym, że jest to mikroelement budujący krew. Jest to główny składnik hemoglobiny, która w czerwonych krwinkach transportuje tlen z płuc do wszystkich tkanek organizmu, a także odprowadza dwutlenek węgla. Ten mikroelement to także składnik mioglobiny, czyli białka mięśni, który odpowiada za magazynowanie oraz dostarczanie tlenu do tych kurczliwych narządów. Żelazo jest obecne też w wielu enzymach, które m.in. biorą udział w powstawaniu DNA czy w procesach magazynowania i przetwarzania energii przez komórki. Żelazo wspiera pracę mózgu, serca, kształtuje prawidłowy rozwój płodu, dodaje energii oraz walczy z wolnymi rodnikami.
Natomiast gdy w organizmie następuje niedobór żelaza, spada odporność, a to zwiększa ryzyko przeziębień oraz innych infekcji. Ten pierwiastek jest kluczowy przy wytwarzaniu białych krwinek i przeciwciał. Ma to połączenie ze śledzioną – największym narządem limfatycznym w ludzkim ciele, który m.in. zatrzymuje, a następnie niszczy bakterie otoczkowe. Funkcje żelaza odpowiadają za jej prawidłowe ukrwienie i funkcjonowanie. Uogólniając żelazo jest niezbędne, aby organizm mógł sprawnie funkcjonować.
Aby sprawdzić zawartość żelaza w organizmie wystarczą zwykłe badania krwi.
Niedobór żelaza najczęściej bywa spowodowany niewłaściwą dietą, jak też może być wynikiem zwiększonego zapotrzebowania na podaż tego mikroelementu np. w okresie dojrzewania, ciąży lub karmienia niemowlęcia piersią. Przyczyną może być także nieodpowiednie wchłanianie się żelaza z przewodu pokarmowego albo sporej utraty krwi, w tym może to być obfita miesiączka czy utajone krwawienie.
Objawami niedoboru żelaza mogą być: bladość skóry i błon śluzowych, m.in. spojówek, cienie pod oczami, uczucie wyczerpania, szybkie zmęczenie, ospałość, spadek koncentracji, zawroty i bóle głowy, bóle stawów, zaburzenia rytmu serca, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, białe plamki na paznokciach, częste infekcje, zajady w kącikach ust, problemy z tarczycą, obfite miesiączki oraz zespół niespokojnych nóg.
Długotrwały niedobór żelaza grozi zachorowaniem na niedokrwistość, czyli anemię, co może być bardzo niebezpieczne. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) informuje, że problem niedoboru żelaza występuje u ok. 20 proc. ludzi na świecie. Częściej dotyczy to kobiet.
Warto zaznaczyć, że niewielkie niedobory żelaza można uzupełnić przy pomocy diety. Dobowe zapotrzebowanie organizmu na żelazo dla kobiet wynosi ok. 2 mg. Dla mężczyzn mniej – około 1 mg. Ilość jest nieduża, ale trzeba brać pod uwagę fakt, że wchłania się tylko część żelaza dostarczonego z pożywieniem. Dlatego, aby zapewnić organizmowi dostateczną ilość tego pierwiastka, należy zwiększyć ilość żelaza w diecie do ok. 10-20 mg na dobę; a w przypadku kobiet w ciąży oraz karmiących piersią – ok. 30 mg na dobę. Zapotrzebowanie na żelazo zależy od kilku czynników: m.in. wieku, płci, stanu fizjologicznego i aktywności fizycznej, więc każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie.
Żelazo z łatwością można znaleźć w produktach żywnościowych, jednakże ze względu na to, że nie jest dobrze przyswajalne, najlepiej, aby posiłek zawierał mięso oraz duże ilości witaminy C.
Do produktów, które są bogate w żelazo należą: wątroba wieprzowa, cielęca, wołowa i drobiowa, czerwone mięso, kakao, natka pietruszki, orzechy pistacjowe, laskowe i migdały, szpinak, buraki, brokuły, szczaw, pomidor, brukselka, czekolada gorzka, produkty zbożowe z żyta i owsa, groch, fasola, soczewica, ciecierzyca, soja, jajka, świeży łosoś, pomarańcze, jabłka, suszone owoce, pestki dyni i słonecznika.
Mimo tak wielu artykułów spożywczych, które zawierają żelazo niekiedy konieczna jest też suplementacja. Ale po preparaty z zawartością żelaza poleca się sięgać dopiero po konsultacji z lekarzem, który ma określić właściwą dawkę, by nie doszło do sytuacji, w której przekroczy się poziom dziennej dawki. Zdarza się również, że podczas długotrwałego niedoboru i problemów z wchłanianiem tego pierwiastka stosuje się zastrzyki albo wlewy dożylne.
