W piątek, w 75. rocznicę pierwszego transportu Żydów z lubelskiego getta, na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady w Bełżcu (Muzeum Miejsce Pamięci w Bełżcu) odbędą się uroczystości, zorganizowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Państwowe Muzeum na Majdanku w Lublinie. Wezmą w nich udział przedstawiciele władz państwowych, ocaleni z Zagłady, duchowni oraz młodzież. Obecny będzie także wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Mateusz Szpytma, twórca i pierwszy dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej.
Już w czwartek, o godz. 11.30, wiceprezes IPN złoży kwiaty przed Pomnikiem Umschlagplatz przy ul. Stawki w Warszawie. Z istniejącej w tym miejscu podczas okupacji rampy kolejowej odjeżdżały transporty Żydów do obozu zagłady w Treblince. Od lipca do września 1942 roku Niemcy wysłali tam na śmierć ponad 250 tys. Żydów z warszawskiego getta.
Obchody w Bełżcu poprzedzi otwarcie wystawy plenerowej „Dzielnice zagłady”, która prezentowana będzie na Starym Mieście w Lublinie. Ekspozycja dokumentuje prześladowania i eksterminację Żydów, przetrzymywanych najpierw w lubelskim getcie, a następnie zabijanych w obozie zagłady w Bełżcu. Od marca do grudnia 1942 roku życie straciło w nim około 450 tysięcy osób, przede wszystkim polskich Żydów, ale także obywateli żydowskich z Niemiec, Austrii, Czech i Słowacji.
W związku z 75. rocznicą rozpoczęcia przez Niemców Akcji Reinhardt IPN wydał broszurę „Zagłada Żydów i stosunki polsko-żydowskie podczas II wojny światowej”, zawierającą wykaz i krótkie opisy publikacji poświęconych tematyce Holokaustu, wydanych przez Instytut w latach 2000–2016.
* * *
Akcja Reinhardt – nazwana tak na cześć Reinharda Heydricha, szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) – zakładała wymordowanie Żydów zamieszkałych na terenie pięciu dystryktów GG: warszawskiego, radomskiego, krakowskiego, lubelskiego i galicyjskiego, a od końca 1942 roku również w okręgu białostockim. Początkowo ofiary były rozstrzeliwane oraz gazowane spalinami w specjalnie przystosowanych do tego samochodach ciężarowych, jednak z biegiem czasu metody te zostały przez Niemców uznane za „nieefektywne”. Masową eksterminacją Żydów bezpośrednio kierowali dowódca SS i policji dystryktu lubelskiego Odilo Globocnik oraz jego zastępca – Hermann Höfle, szef sztabu sztab akcji, ulokowanego w Lublinie. Decyzje kierownictwa zatwierdzał Reichsführer SS Heinrich Himmler, który już jesienią 1941 roku wyposażył Globocnika w specjalne pełnomocnictwa, nakazując rozpoczęcie przygotowań do realizacji akcji.
Aby ją „usprawnić”, po ustaleniach dotyczących „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, podjętych w styczniu 1942 roku w Wannsee pod Berlinem, Niemcy nakazali budowę infrastruktury, umożliwiającej masową zagładę Żydów. W tym celu od listopada 1941 roku do lipca 1942 roku w Bełżcu, Sobiborze i Treblince powstały obozy przystosowane do szybkiego uśmiercania (za pomocą gazu Cyklon B) jak największej liczby więźniów, a następnie pozbywania się dowodów zbrodni – poprzez palenie ich ciał w krematoriach.
W ciągu całego 1942 roku, w którym okupanci przeprowadzili zakrojoną na szeroką skalę operację likwidacji żydowskich gett na okupowanych ziemiach polskich, niemieckie obozy zapełniały się więźniami. Po przybyciu transportów na rampy kolejowe oraz krótkiej selekcji ofiary kierowano do komór gazowych. Poza Bełżcem, Sobiborem i Treblinką, w ramach niemieckiej akcji Żydów masowo zabijano w Auschwitz-Birkenau, na Majdanku, a także w obozach pracy przymusowej, m.in. w Trawnikach.
Akcja Reinhardt, realizowana przez Niemców do jesieni 1943 roku, pochłonęła ok. 2 mln ofiar. Łącznie w czasie wojny Niemcy wymordowali od 2,7 do 2,9 mln polskich Żydów, co w przybliżeniu stanowi połowę wszystkich ofiar Holokaustu.
Na podst. ipn.gov.pl
