Wydana w 2022 roku książka Moniki Tomkiewicz pt.: „Zbrodnia ponarska 1941-1944” przedstawia wyniki dwudziestoletnich badań nad zbrodniami popełnionymi na obywatelach polskich różnych narodowości w Ponarach i innych wybranych miejscach straceń na Wileńszczyźnie w latach 1941-1944.

Publikacja przedstawia stosunki narodowościowe w przedwojennym województwie wileńskim, eksterminację obywateli II RP pochodzenia żydowskiego, członków podziemia polskiego na Wileńszczyźnie, duchowieństwa polskiego, jeńców radzieckich i ludności romskiej w okresie istnienia Komisariatu Rzeszy Ostland oraz powojenne postępowania karne wobec sprawców zbrodni na ziemi wileńskiej na szerokim tle historycznym.

Wywiad dr hab. Moniki Tomkiewicz dla Histmag.org:

Magdalena Mikrut-Majeranek: Dlaczego akurat to miejsce Niemcy wybrali na miejsce masowych egzekucji?

Dr hab. Monika Tomkiewicz: Lasy ponarskie zostały wybrane na miejsce masowej egzekucji z kilku powodów. Na pewno najistotniejsze były wytyczne Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy w Berlinie, który nakazywał, aby miejsca eksterminacji były oddalone od dużych skupisk ludzkich, tak, aby nie było słychać odgłosów strzałów, a z drugiej strony, aby były położone w pobliżu dogodnych dróg dojazdowych, żeby skazańców można było szybko przetransportować z miejsc zatrzymań i więzień. Wytyczne te były stosowane już w 1939 roku na Pomorzu, gdzie z blisko 400 miejscowości przedwojennego województwa pomorskiego w miejscowych lasach (Lasy Piaśnickie, Szpęgawskie, toruńska Barbarka) zamordowano ok. 30 tys. osób.

Analizując zarówno mechanizm Zbrodni w Lasach Ponarskich, jak i Zbrodni Pomorskiej z 1939 roku możemy znaleźć wiele podobieństw. Dodatkowo w przypadku zbrodni w Ponarach niezwykle ważnym czynnikiem były pozostawione tam przez Rosjan głębokie wykopane doły przeznaczone do magazynowania paliwa lotniczego dla pobliskiego lotniska wojskowego w Chazbijewiczach. Było to dla okupantów znaczne ułatwienie. Nie musieli poświęcić czasu na przygotowanie miejsca eksterminacji, kopanie głębokich grobów, ogradzanie terenu. Wszystko to już na nich czekało w pobliżu Wilna.

Niemcy do Wilna wkroczyli 24 czerwca 1941 r., a już 26 czerwca nastąpiły pierwsze aresztowania ludności żydowskiej. 4 lipca przeprowadzono egzekucję w Ponarach. Zatem od zajęcia miasta do pierwszych egzekucji minęło zaledwie 10 dni.

► Czytaj całość.

***

O książce „Zbrodnia ponarska 1941-1944” dr hab. Monika Tomkiewicz opowiadała również w audycji Salonik Kresowy w Radiu Gdańsk (23 września 2022). Zapraszamy do wysłuchania audycji ► TUTAJ