Uchwalona 11 września nowela miała wprowadzić zewnętrzny nadzór ministra sprawiedliwości nad działalnością administracyjną sądów wojskowych, który miał być wykonywany przez sędziów wojskowych delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości.

Wśród powodów, które przemawiały za prewencyjnym skierowaniem ustawy do TK prezydent wskazał przyznanie ministrowi sprawiedliwości kompetencji żądania przekazania akt spraw sądowych, w ramach sprawowania przez niego zewnętrznego nadzoru administracyjnego. Inną wątpliwością konstytucyjną była wpisana do ustawy możliwość żądania przez ministra sprawiedliwości od rzecznika dyscyplinarnego podjęcia czynności dyscyplinarnych wobec sędziego.

W opinii prezydenta dodatkowo wątpliwości budzi upoważnienie ministra do przetwarzania danych osobowych stron, pełnomocników i innych uczestników postępowań sądowych oraz powierzenie ministrowi funkcji administratora tego rodzaju danych osobowych - zaznaczyła kancelaria.

Uchwalone przez parlament przepisy zakładały, że nadzór ten będzie wykonywany poprzez delegowanych do MS sędziów sądów wojskowych. Wcześniej taki nadzór wykonywał Departament Sądów Wojskowych w Ministerstwie Sprawiedliwości, zlikwidowany nowelizacją ustawy z sierpnia 2011 r.

W przepisach dotyczących nadzoru zapisanych w nowelizacji znalazły się regulacje dotyczące analizy i oceny prawidłowości oraz skuteczności wykonywania wewnętrznego nadzoru administracyjnego przez prezesów sądów wojskowych. Nadzór miał dotyczyć też czynności na wypadek wystąpienia uchybień w działalności sądów i czynności dotyczące reprezentowania Polski przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.

W przypadku stwierdzenia istotnych nieprawidłowości minister sprawiedliwości zgodnie z uchwalonymi przez parlament przepisami mógł zarządzić przeprowadzenie lustracji sądu, jego wydziału albo dokonać lustracji działalności nadzorczej prezesa sądu.

Nowela normowała też zasady opiniowania kandydatów na prezesa sądu wojskowego. Miał on uzyskać pozytywną opinię zgromadzenia sędziów sądów wojskowych, a jeśli zgromadzenie w ciągu dwóch miesięcy nie wyda opinii, minister sprawiedliwości w porozumieniu z szefem MON uzyskiwał prawo powołania prezesa. Jeśli zgromadzenie wyda negatywną opinię, minister sprawiedliwości w porozumieniu z szefem MON miałby prawo powołać go po pozytywnej opinii Krajowej Rady Sądownictwa. Negatywna opinia KRS miała być dla ministra wiążąca.

W poprawkach Senatu, które zaakceptował Sejm zapisano m.in., że kandydata na zastępcę prezesa wojskowego sądu okręgowego lub garnizonowego będzie przedstawiać kolegium właściwego sądu samodzielnie minister sprawiedliwości, bez konieczności porozumienia z szefem MON. W noweli sprecyzowano też, że kolegium nie może opiniować kandydatów na prezesów sądów wojskowych, bo równolegle kompetencje w tym zakresie ma zgromadzeniu sędziów sądów wojskowych.

Nowelizacja Prawa o ustroju sądów wojskowych miała wejść w życie po upływie pół roku od dnia jej ogłoszenia.

Przepisy nie określają terminu wydania przez TK orzeczenia w sprawie ustawy skierowanej prewencyjnie, tylko w odniesieniu do ustawy budżetowej istnieje obowiązek wydania orzeczenia w ciągu dwóch miesięcy.

W sprawie wniosku prezydenta o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem Trybunał orzeka w pełnym składzie, a jego orzeczenie ma charakter wiążący - wyjaśnia TK na swoich stronach internetowych. Prezydent musi podpisać ustawę uznaną za zgodną z Konstytucją, a odmówić podpisania ustawy uznanej w całości za niezgodną z Konstytucją.

Jeżeli Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że niekonstytucyjne przepisy są nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent ma do wyboru - podpisać ustawę z wyłączeniem niekonstytucyjnych przepisów lub zwrócić całą ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności, co do których orzekł Trybunał Konstytucyjny.(PAP)

14 października Trybunał Konstytucyjny ma wydać wyrok w analogicznej sprawie, dot. przyznania ministrowi sprawiedliwości kompetencji żądania akt spraw sądowych, zgodnie z nowelizacją Prawa o ustroju sądów powszechnych z 20 lutego tego roku.

W połowie marca ówczesny prezydent Bronisław Komorowski nie podpisał tej nowelizacji i skierował w jej sprawie wniosek do TK. Sprawa - jak wskazują prawnicy - dotyka kluczowych kwestii niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów. Spór w środowisku prawniczym o zakres nadzoru administracyjnego ministra nad sądami - w którym mieści się też kwestia upoważnienia do żądania przez ministra od prezesów sądów apelacyjnych akt spraw sądowych - toczy się od kilku lat.(PAP)