– XVII-wieczny bursztynowy ołtarz warsztatu gdańskiego wraz z oryginalnym futerałem jest niezwykle interesującym, ale i ważnym dla malborskiej kolekcji nabytkiem. W żadnym innym muzeum nie zgromadzono tak licznych zbiorów bursztynu, ukazujących różnorodność przedmiotów wykonanych z tego surowca – powiedział wiceminister Jarosław Sellin podczas pokazu nowo zakupionego obiektu.

Wiceminister Sellin zaznaczył, że powstałe w 1961 roku Muzeum Zamkowe w Malborku nie posiadało przedwojennych kolekcji, rozpoczęto więc gromadzenie zbiorów od podstaw, w tym m.in. obiektów z bursztynu, które stały się rozpoznawalnym elementem zamku, a działalność muzeum kojarzono właśnie z nimi.

– Ulokowanie tego typu zbiorów w Malborku nie było przypadkowe – nawiązano w ten sposób do historii tego terenu, gdzie w okresie neolitu istniały pracownie bursztynnicze, w czasach rzymskich przebiegał szlak bursztynowy, natomiast w średniowieczu bursztyn stał się jednym z ważniejszych przedmiotów handlu w państwie zakonu krzyżackiego, a na samym zamku wyroby bursztynowe stanowiły elementy wyposażenia - zauważył wiceszef resortu kultury.

Malborska kolekcja liczy ok. 2 000 obiektów i jest zaliczana do najcenniejszych na świecie, obok takich muzeów jak Staatliche Kunstsammlungen w Dreźnie, Kunsthistorisches Museum w Wiedniu, Zamek Rosenborg w Kopenhadze, Palazzo Pitti we Florencji czy Victoria & Albert Museum w Londynie, zaś nowo zakupiony XVII-wieczny bursztynowy ołtarz z warsztatu gdańskiego wraz z oryginalnym futerałem, który wzbogaci tę kolekcję, jest unikatowy w skali światowej.

XVII-wieczny ołtarzyk z bursztynu

Ołtarzyk w formie krucyfiksu został wykonany przez warsztat gdański ok. 1670 r. Jest ozdobiony plakietkami z kości słoniowej, które nawiązują do Męki Pańskiej (Niesienie krzyża, Biczowanie, Modlitwa w Ogrójcu, Salvator Mundi), wizerunku świętych męczennic (św. Barbara i Katarzyna) oraz rzeźb z tego samego materiału (św. Piotr i Paweł, aniołki i Chrystus Ukrzyżowany). Wewnątrz mensy ołtarzyka znajduje się figura Chrystusa w typie Ecce homo wykonana z bursztynu.

Ołtarz wyróżnia się wysokim poziomem wykonania, bogatym programem ikonograficznym, kompletnością (zachowano wszystkie elementy rzeźbiarskie i etui z epoki) oraz jakością użytych materiałów i ich obróbki. W partiach rzeźbiarskich zastosowano wysokiej jakości, przejrzysty czerwony bursztyn, który kontrastuje z matową i bursztynową okładziną. Dodatkowo, obiekt został uzupełniony elementami z kości słoniowej, luksusowym materiałem powszechnie używanym od poł. XVII wieku, a reliefy z tego materiału były charakterystyczne dla gdańskich warsztatów w XVII i na początku XVIII wieku. Ołtarz jest także charakterystyczny ze względu na drewnianą konstrukcję w formie szkieletu, typową dla tego okresu, pozwalającą na tworzenie obiektów o większych gabarytach. Ciekawym elementem jest również drewniane etui z epoki, które jest w formie szafki, powtarzającej kształt krucyfiksu, o ozdobnej oprawie, obłożonej z zewnątrz garbowaną skórą, a wewnątrz wyłożonej bordowym aksamitem.

Ołtarze o tak dobrym stanie zachowania i bogactwie formy są rzadkością. Podobne obiekty o podobnych rozmiarach (ok. 60 cm wysokości) znajdują się w zamku Weißenfels (w prywatnych zbiorach hrabiego Schönborn) oraz w Museo degli Argenti we Florencji (kolekcja Medyceuszy). Znany jest także jeden inny przykład zachowanego futerału wraz z ołtarzem, który znajduje się w Kunsthalle Würth w Schwäbisch Hall, a zakupiony do kolekcji Muzeum Zamkowego w Malborku ołtarz jest drugim tego typu obiektem w zbiorach publicznych.

MKiDN