– Dane statystyczne wskazują, że praca sądów przyspieszyła. Było to możliwe dzięki wprowadzeniu nowoczesnych technologii do polskiego sądownictwa oraz zmian, które uprościły zwłaszcza sprawy cywilne – powiedział minister sprawiedliwości, Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro na piątkowej konferencji prasowej. Dodał, że informacje te napawają optymizmem.
– Chcemy jeszcze intensywniej zmieniać polskie sądownictwo, unowocześniać je mimo blokad uniemożliwiających nam wprowadzanie reform organizacyjnych i strukturalnych – ocenił minister Zbigniew Ziobro.
Podkreślił, że resort prowadzi kolejne działania na rzecz poprawy efektywności i skuteczności polskiego sądownictwa. Na pozytywne wyniki, jak zauważył, nie wpływa upolitycznienie sądownictwa, które wyraża się w zaangażowaniu części sędziów w spór polityczny, zamiast w rozstrzyganie spraw sądowych, do czego są powołani.
– Do sądów w 2021 r. wpłynęło ponad 14 milionów 200 tys. spraw, sądy załatwiły ponad 14 milionów 400 tys. spraw. To liczby, które naprawdę muszą robić wrażenie. Wpływ spraw został opanowany – informowała wiceminister sprawiedliwości Katarzyna Frydrych. Zaznaczyła, że na szybkość postępowań wpłynęła informatyzacja sądów.
Przyśpieszenie postępowań
Raporty statystyczne potwierdzają, że usprawnienie procedur sądowych i wprowadzenie z sukcesem nowoczesnych rozwiązań jak e-KRS czy elektroniczne doręczenia, znaczne poprawiło jakość pracy wymiaru sprawiedliwości. Mimo torpedowania reform przez część środowiska sędziowskiego, sądy pracują szybciej. W pierwszym kwartale br. średni czas trwania postępowań w wybranych kategoriach spraw wyniósł 5,5 miesiąca. To o 1,6 miesiąca krócej niż w 2021 r. Natomiast jeśli wziąć pod uwagę wszystkie postępowania w I instancji, wynik jest jeszcze lepszy: średni czas to 4,2 miesiąca. W sądach rejonowych sprawy gospodarcze przyspieszyły o prawie dwa i pół miesiąca, a sprawy cywilne o dwa miesiące.
Z kolei wskaźnik opanowania wpływu spraw karnych (stosunek spraw załatwionych do spraw wpływających) zwiększył się o prawie 21 proc. W pierwszym kwartale br. wyniósł ok. 121 proc. – co oznacza, że na każde 100 spraw karnych, które wpłynęły do sądu, załatwionych zostało 121 spraw. Sądy załatwiły więcej spraw karnych niż wpłynęło, a zatem również część spraw z poprzednich lat.
Pozytywny trend
Najnowsze dane potwierdzają pozytywny trend, który wyraźnie zaznaczył się już w 2021 roku. W sądach okręgowych średni czas trwania spraw cywilnych skrócił się wtedy o ponad pół miesiąca w stosunku do 2020 r. W sądach rejonowych przyśpieszyły postępowania w wielu kategoriach szczególnie ważnych dla obywateli. Czas postępowania w sprawach o ustalenie opłaty użytkowania wieczystego skrócił się o 175 dni. Roszczenia z umowy o roboty budowlane były rozpatrywane o 103 dni szybciej, a roszczenia z umowy o dzieło – o 84 dni szybciej. Przyśpieszyły również rozstrzygnięcia co do aktów stanu cywilnego – o 45 dni, a także postępowania o zabezpieczenie spadku – o 25 dni. W sprawach z zakresu prawa pracy krócej o 121 dni trwały dotyczące kobiet sprawy o odszkodowania z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu.
Szybciej zapadały orzeczenia także w sprawach gospodarczych. Średni czas ich trwania w 2021 r. w sądach okręgowych był o 2 miesiące krótszy niż w 2020 r.
Średni czas trwania spraw karnych w sądach okręgowych wyniósł 8,7 miesiąca. To o 1,6 miesiąca krócej niż w 2015 r. W sądach tych szybciej zapadały wyroki w sprawach karnych procesowych w drugiej instancji. Postępowania te były o prawie 12 proc. krótsze niż w 2020 r. Natomiast w sądach rejonowych sprawy karne wykroczeniowe przyśpieszyły w 2021 r. w porównaniu z 2020 r. o 3,2 proc., a sprawy rodzinne o 5,4 proc.
Sukces nowoczesnych systemów
Dzięki działaniom Ministerstwa Sprawiedliwości, m.in. coraz szerszemu zastosowaniu nowoczesnych technik teleinformatycznych i wprowadzeniu rozpraw zdalnych, udało się nawet w najtrudniejszym okresie zapewnić stały dostęp obywateli do sądów. Sądy załatwiły w 2021 r. o 77 tys. spraw więcej niż w 2020 r.
Liczba spraw pozostałych do załatwienia na następny rok spadła o 4,9 proc., to jest o ponad 197 tys. spraw. Z kolei średni czas wyznaczenia pierwszej rozprawy skrócił się o 7,7 proc.
Świetny efekt przyniosło wdrożenie nowoczesnych systemów: Elektronicznego Postępowania Upominawczego, Elektronicznych Ksiąg Wieczystych czy e-KRS (elektroniczny Krajowy Rejestr Sądowy). W rezultacie w 2021 r. aż 30,7 proc. spraw zostało załatwionych w sądach za pośrednictwem systemów teleinformatycznych. To wzrost w porównaniu z 2020 r. o 7,0 proc.
Pełniejsza informatyzacja
Sukcesem okazała się pełna informatyzacja Krajowego Rejestru Sądowego. Od 1 lipca 2021 r. wszystkie wnioski do rejestru przedsiębiorców KRS są składane elektronicznie. To koniec papierowej biurokracji. Od początku lipca przez Portal Rejestrów Sądowych obsługujący e-KRS złożono już 157 tys. wniosków oraz ponad 57 tys. pism. W 2021 roku za pomocą e-KRS załatwiono 92 tys. spraw, co stanowi wzrost o 41% w porównaniu z 2020 r. Korzystając z nowej możliwości przedsiębiorcy zarejestrowali przez e-KRS ponad 500 prostych spółek akcyjnych.
Do usprawnienia postępowań przyczyniają się również e-doręczenia. Po wprowadzeniu na początku lipca 2020 r. nowego systemu, do profesjonalnych pełnomocników dotarło poprzez Portal Informacyjny sądów już 13,5 mln dokumentów, w tym ok. 3,4 mln doręczeń. W ciągu 24 godzin od zatwierdzenia dokumentu przez sąd pełnomocnik prawny otrzymuje e-doręczenie, co znacząco przyśpiesza postępowanie. Dlatego coraz więcej prawników korzysta z tej możliwości. Tylko od listopada do końca grudnia 2021 r. liczba użytkowników Portalu Informatycznego będących profesjonalnymi pełnomocnikami wzrosła o ponad 17 proc. – do 50 350 osób.
Europejski wskaźnik sprawności
Dzięki inwestycjom w wyposażenie sal rozpraw możliwe stało się uruchomienie rozpraw zdalnych w bardzo krótkim czasie. Od lipca 2020 r. w trybie zdalnym odbyło się łącznie ok. 146 tys. rozpraw. Na rekordowym poziomie utrzymuje się wskaźnik spraw załatwianych w drodze mediacji, który od 2015 r. wzrósł aż o 130 proc. Zwiększyła się także rola e-mediacji, która daje możliwość sprawnego zakończenia sporu bez konieczności osobistych spotkań, dzięki czemu nie tylko mediator, lecz przede wszystkim strony oszczędzają swój czas.
Poprawa sprawności polskiego sądownictwa znajduje potwierdzenie w europejskim Wskaźniku Sprawności Postępowań (CEPEJ), który oparty jest na relacji między sprawami załatwionymi, a tymi, które pozostają do załatwienia. Poprawił się on w 2021 r. w porównaniu z 2020 r. o 5,4 proc.
Biuro Komunikacji i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości
