Przepisy o swobodnym przepływie pracowników uprawniają do poszukiwania pracy w innym państwie członkowskim, podejmowania w nim pracy bez konieczności uzyskania pozwolenia, zamieszkania w innym państwie członkowskim ze względu na pracę, pozostawania na jego terytorium nawet po zakończeniu stosunku pracy na warunkach określonych w prawie UE, a także traktowania na równi z obywatelami danego państwa członkowskiego w zakresie dostępu do zatrudnienia, warunków pracy oraz przywilejów socjalnych i podatkowych. Polacy podejmujący legalną pracę w innym państwie członkowskim mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. Jakakolwiek dyskryminacja ze względu na obywatelstwo jest zakazana.

Mobilność zawodowa

Mobilność zawodowa umożliwia skuteczniejsze wyjście z bezrobocia poprzez zmianę zawodu bądź miejsca zamieszkania. Gotowość na takie zmiany jest szczególnie istotna w przypadku zawodów, na które jest niewielkie zapotrzebowanie na lokalnym rynku pracy. Mobilności zawodowej sprzyjają różnorodne programy, wspierane przez Komisję Europejską. Wśród nich: „Twoja pierwsza praca z EURES” oraz „Reaktywacja”. Pierwszy z nich ma ułatwić młodym ludziom znalezienie pracy, stażu lub praktyki zawodowej w innym państwie członkowskim UE/EFTA, a pracodawcom znalezienie pracowników z innego państwa członkowskiego. Program jest adresowany do osób w wieku 18-30 lat. W ramach programu można otrzymać wsparcie finansowe na określone działania. Podobny cel ma drugi ze wspomnianych programów – „Reaktywacja”. Różnica polega na grupie docelowej. Tu są nią osoby w wieku co najmniej 35 lat. Informacje na temat obu programów można znaleźć na portalu EURES Komisji Europejskiej.

Wsparcie EURES

W zaplanowaniu wyjazdu bardzo pomocne są usługi sieci EURES (EURopean Employment Services – Europejskie Służby Zatrudnienia), której celem jest wspieranie mobilności pracowników na europejskim rynku pracy. Sieć EURES działa we wszystkich państwach członkowskich UE i EFTA. Tworzą ją publiczne służby zatrudnienia z tych państw oraz inne uprawnione organizacje na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym, działające w obszarze zatrudnienia.

Sieć EURES świadczy usługi w zakresie unijnego pośrednictwa pracy i informowania w zakresie warunków życia i pracy w państwach członkowskich UE i EFTA. Usługi te są ogólnodostępne i skierowane do poszukujących pracy, zainteresowanych wyjazdem do innego państwa członkowskiego w celach podjęcia pracy oraz do pracodawców, którzy chcą prowadzić rekrutację pracowników z innego państwa członkowskiego UE lub EFTA. Sieć EURES jest wspierana przez narzędzia informatyczne pozwalające na dopasowanie ofert pracy i kandydatów do pracy w państwach członkowskich UE i EFTA. Co ważne, bezrobotni i poszukujący pracy ze wsparcia sieci EURES korzystają całkowicie za darmo.

Usługi EURES w Polsce dla poszukujących pracy obejmują: dostęp do informacji, wsparcie w poszukiwaniu pracy za granicą oraz doradztwo. W ramach dostępu do informacji zainteresowani mogą dowiedzieć się, w jaki sposób można szukać pracy w krajach UE i EFTA, jakie warunki życia i pracy panują w danym państwie i jak wygląda tamtejszy rynek pracy, jakie wydarzenia organizowane przez sieć EURES odbędą się w najbliższym czasie, a także z jakich programów dedykowanych mobilności zawodowej mogą skorzystać. Wsparcie w poszukiwaniu pracy za granicą to z kolei dostęp do zagranicznych ofert pracy, pomoc w przygotowaniu CV i możliwość zamieszczenia go w unijnej bazie na portalu EURES, rekrutacje do pracy za granicą w wybranych zawodach, dostęp do międzynarodowych targów pracy w Polsce i za granicą, jak również unijne pośrednictwo pracy w regionach przygranicznych. W ramach doradztwa zainteresowani dowiedzą się, jak uzyskać Europejski Paszport Umiejętności i z jakich możliwości mogą skorzystać absolwenci. Ponadto, stworzą życiorys w formacie Europass i poznają ważne informacje dotyczące pracowników przygranicznych.

Więcej informacji na temat sieci EURES i oferowanych przez nią usług można znaleźć na stronach: www.eures.praca.gov.pl oraz www.eures.europa.eu (portal EURES Komisji Europejskiej).

Pomocne dokumenty

Poszukiwanie pracy ułatwia ujednolicenie sposobu prezentacji kwalifikacji i doświadczeń zawodowych. Stworzone w ten sposób dokumenty aplikacyjne stają się wtedy zrozumiałe i czytelne nie tylko w kraju ojczystym, ale w całej Europie. Stąd też Komisja Europejska zaproponowała zestaw pięciu dokumentów dokumentujących i prezentujących kwalifikacje oraz kompetencje zawodowych na poziomie europejskim. Zestaw tychże dokumentów zyskał miano Europass. Dwa dokumenty spośród tego zestawu można wypełniać samodzielnie w trybie online. Są to: Curriculum Vitae oraz Paszport Językowy. Pozostałe trzy dokumenty wydają instytucje edukacyjne i szkoleniowe. Dokumenty te to: Europas-mobilność, Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe oraz Suplement do Dyplomu.

W każdym państwie UE i EFTA działania związane z dokumentami Europass koordynuje Krajowe Centrum Europass. Jest to punkt kontaktowy dla osób prywatnych, organizacji i instytucji zainteresowanych informacjami na temat Europass i sposobem jego wykorzystania. W Polsce rolę Krajowego Centrum Europass pełni Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji w Warszawie.

Praca tymczasowa w UE

Zainteresowani podjęciem pracy za granicą mogą zawrzeć umowę o pracę bezpośrednio z pracodawcą lub agencją pracy tymczasowej. W tym drugim przypadku rolę pracodawcy pełni właśnie taka agencja. Kieruje ona do innego pracodawcy, który jest pracodawcą użytkownikiem. Praca tymczasowa polega na wykonywaniu na rzecz danego pracodawcy użytkownika zadań o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym. Pracą tymczasową jest także wykonywanie zadań, których terminowa realizacja przez pracowników zatrudnionych przez pracodawcę użytkownika nie byłaby możliwa, a także zadań, których realizacja należy do obowiązków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez pracodawcę użytkownika.

Praca delegowana

Delegowanie pracownika nie jest związane ze swobodą przepływu osób, lecz ze swobodą świadczenia usług wewnątrz Unii. Chodzi o możliwość wysłania pracownika do innego państwa członkowskiego w celu wykonania usługi w sytuacji, gdy siedziba usługodawcy i miejsce wykonania usługi znajdują się w różnych państwach członkowskich. Warunki pracy wysłanego za granicę pracownika, nazywanego pracownikiem delegowanym, powinny być nie gorsze niż określone w przepisach regulujących prawa i obowiązki pracowników w państwie wykonywania usługi. Odnosi się to między innymi do minimalnego wynagrodzenia za pracę, wysokości wynagrodzenia, dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, norm i wymiaru czasu pracy, urlopu wypoczynkowego czy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Delegowanie pracownika pozwala na zachowanie więzi rodzinnych, społecznych i gospodarczych z krajem pochodzenia. W przeciwieństwie do emigracji zarobkowej nie traci się tu więzi ekonomicznej z krajem pochodzenia. Pracownik pozostaje ubezpieczony w tym kraju. Tam też wychowuje dzieci oraz wydaje większość swoich zarobków.

Agencje zatrudnienia

Bardzo pomocne w zaplanowaniu i zorganizowaniu wyjazdu do pracy mogą okazać się usługi urzędów pracy, Ochotniczych Hufców Pracy lub agencji zatrudnienia. W przypadku korzystania z usług agencji zatrudnienia wskazane jest zachowanie czujności. W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy agencja posiada dokument potwierdzający jej legalność, tj. certyfikat – wykaz certyfikowanych polskich agencji zatrudnienia znajduje się na stronie internetowej: www.stor.praca.gov.pl. Następnie warto się upewnić, czy dana agencja posiada umowę z pracodawcą zagranicznym i czy ma doświadczenie w kierowaniu do pracy za granicę. Można w tym celu poprosić o numery telefonów do pracodawcy zagranicznego. Oto, na co jeszcze należy zwrócić uwagę:

- dopilnuj, aby agencja zatrudnienia zawarła z Tobą umowę kierującą Ciebie do zagranicznego pracodawcy ,w której będą podane warunki pracy, płacy, należne świadczenia itp. (pamiętaj, że ta umowa nie jest umową o pracę);

- agencja nie może pobierać od poszukujących pracy za granicą żadnych opłat, z wyjątkiem kwot z tytułu faktycznie poniesionych kosztów(np. tłumaczenie dokumentów, koszty podróży) - pobieranie przez agencję opłat za pośrednictwo pracy jest naruszeniem prawa;

- dowód wpłaty na konto nieuczciwego pośrednika nie daje dużych szans na odzyskanie wpłaconej kwoty – do zakładania kont bankowych mogą być wykorzystywane osoby trzecie;

- nie przepłacaj za przejazd – zanim zapłacisz agencji za podróż, sprawdź, ile wynoszą ceny u innych przewoźników;

- nigdy nie płać przed wyjazdem za mieszkanie za granicąoferowane przez agencję – może się zdarzyć, że mieszkanie, za którego wynajem zapłaciłeś, nie istnieje.

Sprawdź, zanim wyjedziesz

Decyzja o podjęciu pracy w innym kraju powinna być przemyślana. Pospiech i działanie pod wpływem emocji mogą skończyć się bowiem nie tylko rozczarowaniem, ale i finansową stratą. Przed wyjazdem za granicę warto sprawdzić informacje, dotyczące warunków życia i pracy w wybranym kraju. Informacje o warunkach życia i pracy w państwach członkowskich UE i EFTA są dostępne na wspomnianych już stronach internetowych sieci EURES. Wskazane jest również przyjrzenie się przyszłemu pracodawcy. Oto wskazówki, jak możesz to zrobić:

- zapoznaj się ze stroną internetową pracodawcy oraz opiniami innych pracowników na jego temat, zamieszczonymi na forach internetowych;
- upewnij się, czy rzekomo wolne stanowisko pracy rzeczywiście istnieje;
- z dystansem podchodź do ofert, w których podany jest tylko telefon komórkowy;
- zapytaj pracodawcę, gdzie i pod jakim numerem zarejestrował swoją działalność.

Przed wyjazdem do pracy za granicą warto również:

- odłożyć pieniądze na bilet powrotny (gdy Twoje plany pracy za granicą nie powiodą się, będziesz mógł wrócić bez problemu do domu);
- ocenić obiektywnie umiejętności językowe;
- sprawdzić, gdzie mieści się polski konsulat najbliższy miejscu pracy w danym kraju;
- wziąć ze sobą dane kontaktowe znajomych osób, które są już w państwie, do którego chcesz się wybrać;
- poznać podstawowe przepisy prawne w danym kraju, dotyczące np. minimalnego wynagrodzenia czy rejestracji pobytu,
- zabrać ze sobą dokumenty potwierdzające doświadczenie zawodowe i kwalifikacje przetłumaczone na język pracodawcy.

Zapoznanie się z przepisami prawnymi danego państwa jest o tyle istotne, że świadczenie pracy za granicą jest regulowane prawem obowiązującym na jego terytorium. Ewentualne spory z pracodawcą rozstrzyga sąd w kraju pracodawcy, a nie sąd w Polsce. Podejmowanie pracy w państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie wymaga zezwolenia na pracę. Stąd też osoby planujące wyjazd nie powinny godzić się na łamanie prawa i nielegalną pracę.

Więcej informacji na temat tego, jak zadbać o swoje bezpieczeństwo w związku z wyjazdem do pracy, można znaleźć w Poradniku „Bezpieczne wyjazdy do pracy”, przygotowanym przez Departament Rynku Pracy MRPiPS.