160-metrowy mural upamiętniający patronów ulicy - Żołnierzy Wyklętych powstał w czerwcu ubiegłego roku na zlecenie miejscowego oddziału IPN.

Mural znajduje się na murze oporowym usytuowanym wzdłuż Al. Żołnierzy Wyklętych (na odcinku od skrzyżowania z ul. Zabytkową do wysokości budynku Urzędu Miejskiego przy ul. Partyzantów). Jego projekt wyłoniono w konkursie ogłoszonym przez IPN. Zwyciężyła praca autorstwa Marcina Budzińskiego z Gdańska pt. "Wilki" nawiązująca do utworu Zbigniewa Herberta, w którym znajduje się m.in. strofa: "Ponieważ żyli prawem wilka, Historia o nich głucho milczy, Pozostał po nich w kopnym śniegu, Ich gniew, ich rozpacz i ślad ich wilczy".

Mural upamiętnia działalność Żołnierzy Wyklętych na Pomorzu, zwłaszcza walczących w szeregach 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki".

Znajdują się na nim portrety dowódcy Brygady oraz dowódców szwadronów, w tym Zdzisława Badochy "Żelaznego" i Henryka Wieliczko "Lufy", ale też - jednej z najbardziej rozpoznawalnych postaci tego oddziału - sanitariuszki Danuty Siedzikówny "Inki". W tle portretów żołnierzy namalowano drzewa oraz wilki. 5. Wileńska Brygada Armii Krajowej wyrosła z pierwszego oddziału partyzanckiego AK, który rozpoczął działalność na ziemi wileńskiej w 1943 r. Oddział ten, dowodzony przez por. Antoniego Burzyńskiego "Kmicica", został zmasakrowany przez sowieckich dywersantów (ponad 80 zabitych), którzy zamordowali też samego dowódcę.

Z resztek oddziału "Kmicica" i z nowego naboru powstała 5. Wileńska Brygada AK (na pamiątkę tragedii oddziału "Kmicica" nazywana też Brygadą Śmierci) dowodzona przez majora Zygmunta Szendzielarza "Łupaszkę". Po zajęciu Wileńszczyzny przez rosyjskie wojska, "Łupaszko" nakazał swoim żołnierzom przebijanie się na zachód. Odtworzył częściowo swoją brygadę na Podlasiu (1945 r.), a potem na Pomorzu Gdańskim i Zachodnim (1946 r.).

Na Pomorzu Gdańskim - od wiosny do listopada - łupaszkowcy przeprowadzili ponad 200 akcji propagandowych i zbrojnych przeciwko m.in. NKWD-UB, i wojsku.

na podst. PAP