„W okresie drugiej okupacji sowieckiej zbudowano lub w inny sposób utrwalono wiele, zachowanych do dziś, obiektów użyteczności publicznej związanych z reżimem i ideologią komunistyczną, była prowadzona przymusowa sowietyzacja Litwy, sowieckie represje polityczne i ekonomiczne, terror, represjei, nieuzasadnione zabójstwa ludności cywilnej (zbrodnie przeciw ludzkości), deportacje, tłumienie życia duchowego, rusyfikacja społeczeństwa” – czytamy w uzasadnieniu dokumentu. Według autorów ustawy, w XX w. działające w Europie reżimy totalitarne i autorytarne dążyły do włączenia okupowanych społeczeństw do wspierania i upowszechniania idei reżimu, w związku z czym przeprowadzały masową indoktrynację obywateli okupowanych krajów, często za pośrednictwem obiektów użyteczności publicznej.
Zgodnie z uchwaloną ustawą zakazane będzie propagowanie reżimów totalitarnych, autorytarnych i ich ideologii w obiektach publicznych poprzez utrwalanie lub przedstawianie w jakiejkolwiek formie:
1) symboli lub przedstawiając informację propagującą reżimy totalitarne, autorytarne i ich ideologie;
2) osób (gdy wiadomo, że osoby te działały lub działają w okupacyjnych strukturach politycznych, wojskowych, represyjnych lub w centralnych strukturach władzy okupacyjnej oraz brały czynny udział w podejmowaniu decyzji, które miały wpływ na okupacyjne struktury polityczne, wojskowe, represyjne ), organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących reżimy totalitarne, autorytarne i ich ideologie, agresji militarnej dokonanej lub przeprowadzonej przez takie reżimy przeciwko innemu państwu, sowieckiej okupacji Litwy w latach 1940-1941 i 1944-1990 oraz okupacji hitlerowskiej w 1939-1944, konsolidacji i represji tych okupacji.
Rozpoznawanie obiektów publicznych promujących reżimy totalitarne, autorytarne i ich ideologie będzie przeprowadzane przez Centrum Badań Ludobójstwa i Ruchu Oporu Ludności Litwy oraz instytucje samorządowej. Powołana przez Sejm komisja międzyinstytucjonalna oceni, czy obiekty użyteczności publicznej nie naruszają określonych w ustawie zakazów. Jej skład i przewodniczącego zatwierdzi Sejm na wniosek Centrum.
Komisja, której kadencja trwa 3 lata, składać się będzie z 9 członków. Po jednym przedstawicielu oddeleguje Centrum Badań nad Ludobójstwem i Oporem Ludności Litwy, Departament Dziedzictwa Kulturowego przy Ministerstwie Kultury, Uniwersytet Wileński, Uniwersytet Witolda Wielkiego, Wileńska Akademia Sztuk Pięknych, Instytut Historii, Sekretariat Międzynarodowej Komisji Badania Zbrodni Reżimów Hitlerowskich i Sowieckich na Litwie, Związek Więźniów Politycznych i Zesłańców, Stowarzyszenie Samorządów.
Dyrektor generalny Centrum, po otrzymaniu wniosku tej komisji, będzie musiał podjąć decyzję w sprawie obiektu publicznego nie później niż w ciągu 5 dni roboczych. Osoby, które uważają, że decyzja dyrektora generalnego Centrum o usunięciu lub wymianie obiektu użyteczności publicznej narusza ich prawa i uzasadnione interesy, będą mogły odwołać się do sądu administracyjnego.
Projekt ustawy określa również obiekty użyteczności publicznej, które nie są objęte zakazem. Są to obiekty publiczne, które są eksponowane w muzeach, archiwach, bibliotekach; służą do informowania opinii publicznej o reżimach totalitarnych, autorytarnych i propagowanych przez nie ideologiach, wydarzeniach historycznych i bieżących oraz ich skutkach; wykorzystywane do celów edukacyjnych, naukowych, zawodowych, artystycznych, kolekcjonerskich.
Za przyjęciem projektu ustawy o zakazie propagowania totalitarnych, autorytarnych reżimów i ich ideologii głosowało 103 posłów, nikt nie był przeciw, a 6 parlamentrzystów wstrzymało się od głosu.
Ustawa ma wejść w życie 1 maja przyszłego roku.
Na podst. lrs.lt, ELTA
