Powrót nielegalnie wywiezionych dzieci do państw zagranicznych reguluje Konwencja Haska z dnia 25 października 1980 roku. Głównym jej celem jest zapewnienie szybkiego powrotu do domu dzieci, które zostały wywiezione do dowolnego kraju z tych, które podpisały konwencję. Konwencja zobowiązuje służby ochrony praw dziecka państw, które ją podpisały (na Litwie taką placówką jest Państwowa Służba Ochrony Paw Dziecka i Adopcji przy Ministerstwie Opieki Socjalnej i Pracy), do podjęcia wszelkich niezbędnych działań do wszczęcia sprawy w sądzie w celu oddania dziecka. Zgodnie z Konwencją Haską o miejscu pobytu dzieci decydują sądy (na Litwie decyduje o tym Wileński Sąd Okręgowy, od jego decyzji można się odwołać do Litewskiego Sądu Apelacyjnego).
Jakie okoliczności ma wyjaśnić sąd?
Główne okoliczności, które powinien ustalić sąd – to czy dziecko zostało wywiezione ze stałego miejsca zamieszkania bez zgody którejkolwiek z osób, które mają prawo do opieki nad dzieckiem zgodnie z prawem danego państwa. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym Republiki Litewskiej rodzice sprawują opiekę nad swoimi dziećmi i gdyby dziecko zostało wywiezione za granicę bez zgody jednego z rodziców, uważane by to było za przypadek, w którym może być stosowana Konwencja Haska w sprawie oddania dziecka. Zgoda jednego z rodziców na wywóz dziecka przez innego rodzica za granicę powinna być wyraźna i udowodniona, zazwyczaj zgoda taka powinna być pisemna i zatwierdzona notarialnie.
Co należy robić, gdy dziecko zostanie jednak wywiezione?
W realnej sytuacji, gdy dziecko bez zgody jednego z rodziców zostało wywiezione za granicę, należy niezwłocznie poinformować o tym Litewską Policję oraz Państwową Służbę Ochrony Praw Dziecka i Adopcji. Gdy tylko się wyjaśni, do którego państwa wywiezione zostało dziecko, należy niezwłocznie zwrócić się do państwowej służby ochrony praw dziecka tego państwa. Pomoże ona w wypełnieniu wniosku, wyznaczy prawnika i opłaci wydatki związane z jego zwróceniem się do sądu. Zazwyczaj, jeżeli dziecko zostało nielegalnie wywiezione lub przetrzymywane, rozpatrujący sprawę sąd nakazuje natychmiastowe zwrócenie dziecka, chociaż przewidziane są również niektóre wyjątki. Sąd nie ma obowiązku nakazania oddania dziecka, jeżeli sprzeciwiająca się temu osoba udowodni istnienie którejkolwiek z poniższych okoliczności:
- osoba, która się zwróciła do sądu w sprawie zwrotu dziecka, w rzeczywistości nie korzystała ze swoich praw do opieki lub nie sprzeciwiała się bądź później się zgodziła, by dziecko zostało wywiezione;
- istnieje wielkie ryzyko, że po zwróceniu dziecka doznałoby ono fizycznej lub psychicznej szkody lub okazało się w innej niedopuszczalnej sytuacji. Chodzi tu o przypadki, gdy istnieje realne szkodliwe dla dziecka otoczenie – alkoholizm rodzica, który wnioskuje o zwrócenie dzieci, przemoc wobec dzieci itp.;
- sąd może wziąć pod uwagę opinię dziecka w sprawie zwrócenia go, zazwyczaj jednak nie ma to wielkiego znaczenia, ponieważ dzieckiem może manipulować tata lub mama, który (-a) je wywiózł (-iozła).
Gdy dziecko ukończy 16 lat
Warto wiedzieć również to, że konwencja nie obowiązuje, gdy dziecko ukończy 16. rok życia. Jeżeli dziecko w takim wieku ze swojej własnej woli decyduje się na wyjazd z jednym z rodziców za granicę, zgodnie z założeniami Konwencji Haskiej nie ma już możliwości sprzeciwu na taki wyjazd. Należy również pamiętać, że jeżeli dziecko zostało wywiezione przez jednego z rodziców za granicę bez zgody innego rodzica, zgodnie z konwencją zwracać się o zwrot dziecka należy w ciągu 1 roku. Po upływie tego jednorocznego terminu dziecko może pozostać z danym rodzicem, jeżeli zostanie udowodnione, że adoptowało się ono w nowym środowisku.
„Tygodnik Wileńszczyzny”
