Według Aldony Baublytė, kierowniczki laboratorium diagnostyki klinicznej Centralnej Przychodni Rejonu Wileńskiego, wiele czynników wpływa na wynik badania laboratoryjnego. Dlatego specjalista służby zdrowia, pielęgniarz czy lekarz, który ma bezpośredni kontakt z pacjentem, musi wyjaśnić, co należy zrobić, aby uniknąć błędów w badaniach laboratoryjnych i niepotrzebnego „psucia krwi”.

Badanie to proces

– Wykonanie badania laboratoryjnego jedynie po to, żeby je zaliczyć, byłoby zbyt kosztownym i nikomu niepotrzebnym zajęciem. Chcemy, aby badanie było robione w porę, jakościowo i odpowiadało wszystkim standardom. Należy pamiętać, że badanie laboratoryjne to proces składający się z trzech kolejnych etapów: przedlaboratoryjnego (do momentu przeprowadzenia analizy pobranej substancji), badawczego, podczas którego jest przeprowadzana konkretna praca w laboratorium i polaboratoryjnego, kiedy przekazujemy zleceniodawcy lub pacjentowi, jeśli uprzednio wyraził taką wolę, gotowego protokołu wykonanego badania – wyjaśnia Aldona Baublytė.

Według specjalistów, najwięcej błędów w badaniach laboratoryjnych z winy pacjentów powstaje na etapie przedlaboratoryjnym, a nie podczas ich przeprowadzania. Dlatego ważne jest, żeby osoba poddająca się badaniu była świadoma, że kolejne jego etapy zależą od właściwego przygotowania się.

Stosować się do zaleceń, czyli uniknąć błędów

– Są badania, które naprawdę wymagają specjalnego przygotowania. Dotyczy to, na przykład, badania krwi. Jeśli pacjentowi należy pobrać krew na czczo, to wiadomo, że co najmniej 10-12 godzin przed pobraniem krwi powinien ograniczyć jedzenie. Należy również zaprzestać zażywania niektórych leków. Jeśli chcemy zbadać niedobór witaminy D we krwi, to dwa tygodnie przed badaniem należy wstrzymać zażywanie witaminy D. 10 dni przed pobraniem krwi trzeba zaprzestać zażywania środków zawierających żelazo, za 3 dni przed badaniem dotyczącym tolerancji glukozy – ograniczyć preparaty działające na przemianę glukozy w organizmie, zaś tabletkę regulującą krzepnięcie krwi wypić po pobraniu krwi. Jeśli nie dostosujemy się do zaleceń, to badanie będzie bezużyteczne, nie odzwierciedli rzeczywistego stanu zdrowia pacjenta i może negatywnie wpłynąć na ustalenie właściwej diagnozy i kontrolę leczenia – podkreśla Baublytė.

Zdarza się, że pacjenci bagatelizują te zalecenia i nie przychodzą na badania na czczo, tylko po wypiciu porannej kawy, późno zjedzonej kolacji lub, co gorsza, zakropionej sporą dawką alkoholu. W takim przypadku badanie krwi nie będzie wiarygodne. Przed badaniem krwi dopuszczalne jest tylko wypicie niewielkiej ilości wody. Dzień przed badaniem lekarze zalecają nawet unikanie większego wysiłku fizycznego.

Nie tylko dla pracowników służby zdrowia

Zalecenia dla pracowników służby zdrowia, które przychodnia rejonu wileńskiego wydała w formie broszury „Zalecenia metodyczne w procesie przedlaboratoryjnym” (w wersji lit. „Metodinės rekomendacijos ikianaliziniam procesui”) zawierają dokładne opisy przygotowania pacjentów – krok po kroku – do każdego z badań, oferowanych przez laboratorium przychodni. W trakcie krótkiego wywiadu pracownik służby zdrowia może określić, czy pacjent jest należycie przygotowany do pobrania próbki krwi. Jeżeli okaże się, że są czynniki, które mogą zaważyć na wyniku badań, pacjent jest informowany o wadze badań i proszony o ponowne przybycie.

Wydanie zawiera praktyczne porady, z którymi w miarę potrzeby swoich pacjentów powinni zapoznać ich lekarze rodzinni lub innego rodzaju pracownicy służby zdrowia: jak się przygotować do rutynowych badań moczu (trzeba pamiętać, żeby nie przetrzymywać pobranego do pojemnika moczu; od jego pobrania do analizy w laboratorium nie powinno minąć więcej niż 6 godzin), kału, badań cytologicznych i genetycznych, do pobierania wymazów mikrobiologicznych (z gardła, jamy ustnej, z narządów płciowych itd.).

– Mamy przygotowane również ulotki do oddzielnych badań, w szczególności dotyczy to badań finansowanych przez Kasy Chorych, w ramach osobnych programów profilaktycznych. Pacjenci powinni wiedzieć, jak korzystać z takich badań i w jakich terminach – dodaje kierowniczka laboratorium diagnostyki klinicznej.

Sytuacja zmienia się na lepsze

Aldona Baublytė jest zadowolona, że w ostatnich latach laboratorium Centralnej Przychodni Rejonu Wileńskiego zostało zmodernizowane i wyposażone według najlepszych standardów europejskich. W pozytywną stronę zmienia się również świadomość pacjentów przychodni oraz należących do niej punktów medycznych i ambulatoriów działających w różnych miejscowościach podstołecznego rejonu.

– Porównując sytuację sprzed 10-15 lat, dzisiaj cieszymy się, że pacjenci przychodzący na badania – dzięki naszym pracownikom, dostępowi do informacji, są bardziej odpowiedzialni, wiedzą, iż wiele zależy od nich samych, nie tylko od lekarzy. Większość pacjentów jest zainteresowana, aby badania zrobić jakościowo. Wiemy jakie są kolejki do lekarzy, więc starają się nie zmarnować okazji, kiedy ich kierują na badania. Wprawdzie zdarza się, że w gabinecie lekarza pacjent nie wszystko słyszy, więc należy mu dodatkowo opowiedzieć o specjalnych przygotowaniach do badań laboratoryjnych. Ta informacja jest też zamieszczona na naszej stronie internetowej (www.vrcp.lt), na gablotach przy laboratorium, we wszystkich punktach medycznych i ambulatoriach rejonu – informuje rozmówczyni gazety.

Według Baublytė, laboratorium nie może pracować przynosząc straty, toteż wszystkie badania, na które na miejscu ma prawo skierować lekarz pierwszego kontaktu, są ekonomicznie uzasadnione.

Jeżeli w celu potwierdzenia diagnozy istnieje potrzeba przeprowadzenia bardziej dogłębnych badań, przychodnia na zasadach przetargów publicznych, część usług laboratoryjnych kupuje w innych placówkach. Chociaż część tych badań jest dla pacjentów płatna, pomaga lekarzom szybciej potwierdzić ustaloną diagnozę. Jak zapewnia kierowniczka laboratorium diagnostyki klinicznej, przychodnia oraz placówki służby zdrowia rejonu są zabezpieczone we wszystkie akcesoria niezbędne do transportowania próbek badań, a cały proces jest należycie i zgodnie z ustalonymi normami monitorowany.

Irena Mikulewicz

"Tygodnik Wileńszczyzny"