Józef Klemens Piłsudski przyszedł na świat 5 grudnia 1867 roku w Zułowie na Wileńszczyźnie. Miał jedenaścioro sióstr i braci. Jego ojciec, Józef Wincenty, komisarz Rządu Narodowego podczas powstania styczniowego, prowadził w swym majątku ożywioną działalność gospodarczą, zajmował się m.in. produkcją terpentyny, drożdży i cegieł. Matka, Maria z Billewiczów, opiekowała się dziećmi, przekazując im fundamentalne wartości, którymi później kierowały się w życiu. To ona zaszczepiła w Ziuku, bo tak nazywano Józefa w domu rodzinnym, przywiązanie do polskiej historii i literatury, przede wszystkim romantycznej.

„Mógłbym nazwać swe dzieciństwo – sielskim, anielskim. Mógłbym, gdyby nie zgrzyt jeden, który sępił czoło ojca, wyciskał łzę z oczu matki i głęboko się wrażał w mózgi dziecięce. Tym zgrzytem było świeże wspomnienie o klęsce narodowej 1863 roku” – wspominał Józef Piłsudski po latach.

W 1877 roku rodzina Piłsudskich przeniosła się do Wilna. Ziuk uczęszczał do gimnazjum. Po otrzymaniu świadectwa maturalnego w 1885 roku Piłsudski postanowił studiować medycynę na uniwersytecie w Charkowie.

Zamieszany w plan zamordowania cara Aleksandra II został aresztowany i w roku 1887 zesłany na 5 lat na Syberię (Kireńsk, Tunka). Stał się zwolennikiem tzw. socjalizmu niepodległościowego i w tym kierunku starał się oddziaływać na Polską Partię Socjalistyczną, w której szeregi wstąpił powróciwszy z zesłania w 1893 roku.

Od czasu rewolucji 1905 roku był gorącym zwolennikiem zmiany dotychczasowej działalności PPS. Uważał, że partia powinna tworzyć podległą sobie organizację o charakterze wojskowym, która mogłaby dać albo kierunek powstaniu antyrosyjskiemu, albo wyszkolić kadry dla przyszłej armii polskiej. Zaangażował się zatem w prace powstałej w 1904 roku Organizacji Bojowej PPS. Różnice zdań w partii na tle „bojówki” oraz ogólnej linii politycznej doprowadziły w roku 1906 do rozłamu. Sam Piłsudski od 1908 roku swe prace kontynuował w Galicji. Obóz irredenty, na którego czele stał Piłsudski, prowadził politykę wielce elastyczną, wyzbytą z dogmatów, a jej główny cel – niepodległość, miał być osiągnięty kilkuetapowo. Pierwszym krokiem ku niemu miało być wyrwanie ziem polskich spod panowania Rosji, w której Piłsudski upatrywał głównego wroga.

Od roku 1910 Piłsudski rozwijał działalność Związków Strzeleckich w Galicji, które miałyby być w przyszłości zalążkiem polskich sił zbrojnych. Podczas pierwszej wojny światowej Piłsudski stał na ich czele walcząc u boku Austro-Węgier i Niemiec jako dowódca I Brygady Legionów Polskich. Po upadku carskiej Rosji, latem 1917 roku, Piłsudski, nie widząc korzyści dla sprawy polskiej w dalszej współpracy z Berlinem i Wiedniem, doprowadził do tzw. kryzysu przysięgowego w Legionach, w wyniku czego został aresztowany i osadzony w twierdzy w Magdeburgu. Zwolniony w listopadzie 1918 roku powrócił do kraju, gdzie został wybrany Naczelnikiem Państwa – godność tę sprawował do grudnia 1922 roku.

W tym samym czasie Piłsudski stał również na czele polskiej armii, dowodząc nią m.in. podczas wojny polsko-bolszewickiej, w której odniósł słynne zwycięstwo w bitwie warszawskiej w sierpniu 1920 roku. Od połowy 1923 roku, rezygnując z udziału w życiu politycznym, oddawał się w głównej mierze pracy pisarskiej i odczytom, budując równocześnie i rozszerzając zaplecze swych zwolenników. W maju 1926 roku przeprowadził zbrojny zamach stanu przejmując władzę w Polsce. Choć oficjalnie piastował jedynie stanowisko Głównego Inspektora Sił Zbrojnych oraz Ministra Spraw Wojskowych, to w rzeczywistości aż do śmierci był faktycznym dyktatorem państwa polskiego.

Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 roku. Jego odejście okryło żałobą cały naród, umarł bowiem człowiek cieszący się olbrzymim szacunkiem i autorytetem wśród szerokich rzesz polskiego społeczeństwa. Trudno się więc dziwić, że w ostatniej drodze z Warszawy do Krakowa towarzyszyły mu tłumy ludzi. Wyrazów szacunku i smutku nie kryli nawet przeciwnicy polityczni Marszałka. Spoczął w kryptach na Wawelu, a jak powiedział prezydent Ignacy Mościcki – „cieniom królewskim przybył towarzysz wiecznego snu”. W pierwszą rocznicę śmierci Piłsudskiego, 12 maja 1936 roku, odbył się w Wilnie pogrzeb Serca Marszałka oraz prochów Jego Matki – Marii Piłsudskiej.

Na podst. muzeumpilsudski.pl, prezydent.pl, inf. wł.