Już pisaliśmy, że Biuro Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej RP rozpoczęło na Wileńszczyźnie prace poszukiwawcze szczątków żołnierzy polskich zamordowanych przez Sowietów i Niemców. Wśród poszukiwanych jest m.in. legendarny komendant Armii Krajowej Jan Borysewicz „Krysia”.

Edward Buczek "Grzybek" oraz prawdopodobnie Wojciech Stypuła "Bartek" i Stanisław Masiuk "Mróz" to żołnierze Armii Krajowej, których szczątki IPN odnalazł podczas ostatnich prac na Litwie. Ostateczne ustalenie tożsamości "Bartka" i "Mroza" wymaga badań DNA.

W wyniku archeologiczno-ekshumacyjnych prac IPN na Litwie, które trwały od 19 lipca br. i zakończyły się na początku sierpnia, odnaleziono szczątki trzech żołnierzy Armii Krajowej, którzy podczas wojny zginęli w walce zarówno z niemieckim Wehrmachtem, jak i sowieckim NKWD.

W miejscowości Michnokiemie (okolice Podborza) pracownicy Wydziału Kresowego IPN dokonali ekshumacji kaprala Edwarda Buczka ps. Grzybek, który zginął 1 lipca 1944 r. w walce z oddziałem strzelców górskich Wehrmachtu. Kapral Buczek był drużynowym 8. drużyny 3. kompanii 6. Wileńskiej Brygady AK. Przy szczątkach (ślady na czaszce wskazują, że zginął on tzw. metodą katyńską, czyli strzałem z bliskiej odległości w tył głowy) znaleziono fragmenty munduru wraz z guzikami oraz orzełka z polskiej czapki wojskowej, z jednym skrzydłem. Drugie najprawdopodobniej zostało odstrzelone.

Kolejne odnalezione przez IPN szczątki należą prawdopodobnie do por. Wojciecha Stypuły "Bartka", które ekshumowano na tzw. Długiej Wyspie w Puszczy Rudnickiej. Porucznik Stypuła zginął 22 lipca 1944 r. nad rzeką Wisińczą w walce z Sowietami. Świadkiem jego śmierci była Izabella Jankowska-Stankiewicz "Marianna", której relacja pomogła odnaleźć grób. Jego dokładna lokalizacja została określona na podstawie wyników przeprowadzonych badań archeologicznych.

Ustalenie tożsamości tych szczątków będą wymagały przeprowadzenia badań DNA.

W miejscowości Wersoczka specjaliści IPN odnaleźli też prawdopodobnie szczątki Stanisława Masiuka ps. Mróz, który zginął w ataku na posterunek NKWD w Ejszyszkach, na południe od Wilna. Ze względu na ograniczone informacje dotyczące miejsca pochówku Masiuka specjaliści IPN pobrali ze szczątek jedynie materiał genetyczny do dalszych badań.

"Wiedzieliśmy, że Masiuka pochowali jego koledzy na cmentarzu w Wersoczce, na prawo zaraz po wejściu na jego teren. Odnaleźliśmy to miejsce, jednak okazało się, że są tam szczątki dwóch osób, w tym samym wieku ok. 25 lat. Badania DNA potwierdzą, które szczątki należą do Masiuka i wówczas wrócimy tam przeprowadzić ekshumację" - wyjaśnił dr Leon Popek, który kieruje Wydziałem Kresowym w Biurze Poszukiwań i Identyfikacji IPN.

Naczelnik Wydziału Kresowego opowiedział też o ostatnich poszukiwaniach legendarnego komendanta Armii Krajowej Jana Borysewicza ps. Krysia. "Poszukiwania odbyły się w Ejszyszkach na terenie starej żydowskiej łaźni, tzw. mykwy. Udało nam się dokładnie zlokalizować tę łaźnię, ale do tych prac trzeba będzie wrócić i szukać studni, do której według świadków ciało Borysewicza zostało wrzucone przez enkawudzistów" - podsumował Popek.

Jan Borysewicz zginął 21 stycznia 1945 r. pod Kowalkami koło Naczy w zasadzce NKWD. Jego zbezczeszczone ciało funkcjonariusze NKWD obwozili po miasteczkach i wsiach, wystawiając na widok publiczny. Miało to złamać ducha oporu wśród ludności polskiej. Po raz ostatni ciało Borysewicza widziano na rynku w Ejszyszkach. Dotychczas nie udało się ustalić, co potem enkawudziści zrobili z ciałem dowódcy AK. Jego symboliczna mogiła znajduje się na cmentarzu w Ejszyszkach.

Prace archeologiczno-ekshumacyjne na Litwie IPN trwały od 19 lipca br.; prawdopodobnie będą kontynuowane we wrześniu lub październiku br. i na pewno w przyszłym roku.

Inf. wł. BNS, PAP