Dla tych zamków potrzebne były załogi. Niestety, życie obok nich było niemożliwe – lawina napadów krzyżackich te osady zmiatałaby z powierzchni ziemi. Żołnierze załóg, lud dworski Mendoga, zakładali swe zagrody opodal, za niedostępną ścianą puszcz, w górnym biegu rzek, w bezpiecznych miejscach, do których można było dotrzeć jedynie tajnymi puszczańskimi drogami czy dolinami rzek. Tam właśnie powstał szczególny, swoisty twór - Lauda: kraina osad zawodowych żołnierzy – okolic, i powstał stan - laudańska szlachta. Spójrzmy na mapę – widzimy owal, na jego obrzeżach znajdują się miejscowości, w których nazwie jest część składowa – goła: Arygoła, Betygoła, Baisogoła, Gimbogoła, Ramygoła, Wędziagoła.
Lud Laudy słynął poza granicami krainy ze swojej odwagi i wojowniczości. Nawet później, po powstaniu Wielkiego Księstwa Litewskiego, jak pisał w „Potopie“ Henryk Sienkiewicz, na nich zawsze można było polegać, ich tradycje i rozumienie żołnierskiego honoru nigdy nie pozwalały zostawić Ojczyzny w niebezpieczeństwie. Przywódcy WKL wiedzieli, że żołnierze z Laudy zawsze odezwą się na zew, by stanąć do obrony przed wrogami.
W okolicach Wędziagoły wyraźnie odczuwało się echo powstania 1863 roku. Tu jest ziemia laureata Nagrody Nobla Czesława Miłosza. Lauda opisana jest przez innego laureata Nagrody Nobla – Henryka Sienkiewicza - w jednej z części trylogii - „Potopie“. Te oklice są interesujace i ważne dla studentów historii i literatury. W Wędziagole młodziez akademicka przeżyła interakcję z tą ziemią, na której odbywały się ważne wydarzenia historyczne, żyli, walczyli i tworzyli w tamtym okresie – w porównaniu wcale niedawno - i obecnie mieszkający Polacy. Zaciekawiona tym młodzież słuchała opowiadań o okolicach Wędziagoły, mogła w Polskiej Bibliotece oglądać unikatowe historyczne materiały, dowiedzieć się w jakim języku i z jakich modlitewników modlili się starzy mieszkańcy tej krainy, odwiedzić groby patriotów na starym przykościelnym cmentarzu. Odczuć historyczny puls tej krainy mogli oni przy starym XVIII-wiecznym dzwonie, który zwoływał wszystkich mieszkanców tej krainy już w 1831 roku (Powstanie Listopadowe) i później – w 1863 (Powstanie Styczniowie) do walki o wolność...
Wędziagolanie dziękują wykładowcom i studentom Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego za podarowane wartościowe polskie książki dla Polskiej Biblioteki w Wędziagole.
Ryszard Jankowski
na podst. www.vandziogala.eu
