Kardynał Stefan Wyszyński był najwybitniejszym w historii Prymasem Polski. Jego mądre 33-letnie rządy zaowocowały pogłębieniem i umasowieniem religijności Polaków oraz wyjątkowym wzrostem autorytetu Kościoła. Fenomen Kościoła w Polsce, który pomimo totalitarnych represji znacznie rozwinął swoją działalność, utorował drogę do wyboru Jana Pawła II na papieża. Stefan Wyszyński urodził się 3 VIII 1901 r. w Zuzeli nad Bugiem w zaborze rosyjskim, na granicy Mazowsza i Podlasia. Jego ojciec był organistą.

W 1912 r. rozpoczął naukę w Warszawie w gimnazjum Wojciecha Górskiego z polskim językiem wykładowym. Od IX 1915 r. kontynuował naukę w Łomży w Męskiej Szkole Handlowej im. Piotra Skargi. W latach 1917-1920 uczęszczał do liceum Piusa X we Włocławku, a po jego ukończeniu wstąpił do tamtejszego Wyższego Seminarium Duchownego.

Był człowiekiem słabego zdrowia. Miał chore płuca, a kiedy kończył seminarium, wątpiono, czy warto go wyświęcać. Został wyświęcony indywidualnie 3 VIII 1924 r. w katedrze we Włocławku. Mszę prymicyjną odprawił 5 VIII 1924 r. na Jasnej Górze.

W 1925 r. rozpoczął studia na KUL z zakresu prawa kanonicznego i katolickiej nauki społecznej. Był uczniem ks. prof. Antoniego Szymańskiego, jednego z najwybitniejszych polskich przedstawicieli katolickiej nauki społecznej. W Lublinie poznał też ks. Władysława Korniłowicza, który miał duży wpływ na jego formację duchową i intelektualną.

Po powrocie w 1930 r. do Włocławka był wykładowcą w seminarium duchownym, prowadził Chrześcijański Uniwersytet Robotniczy, był asystentem kościelnym Chrześcijańskich Związków Zawodowych, publicystą, a od 1932 r. – redaktorem naczelnym „Ateneum Kapłańskiego”. Działał również w Akcji Katolickiej, organizował m.in. Katolicki Związek Młodzieży Robotniczej, sieć Katolickich Uniwersytetów Ludowych.

Po wybuchu II wojny światowej, przewidując, że może być poszukiwany przez Gestapo, opuścił Włocławek. Od VII 1940 r. był kapelanem niewidomych dzieci oraz sióstr franciszkanek służebnic krzyża w Laskach, które znalazły schronienie w Kozłówce na Lubelszczyźnie, a potem w Żułowie. W VI 1942 r. przyjechał do Lasek pod Warszawą i jako kapelan zakładu dla niewidomych został do zakończenia wojny. W Warszawie prowadził wykłady na tajnych uniwersytetach. W 1944 r. przystąpił do Armii Krajowej, nosił pseudonim Radwan II. W czasie Powstania Warszawskiego był kapelanem w szpitalu powstańczym w Laskach.

W III 1945 r. powrócił do Włocławka, gdzie był rektorem seminarium duchownego, które wymagało odbudowy. Jednocześnie – z powodu braku księży wymordowanych przez Niemców – sprawował funkcję proboszcza w 2 parafiach oraz redaktora „Ładu Bożego” i „Ateneum Kapłańskiego”.

Biskupem lubelskim został mianowany 4 III 1946 r. 22 X 1948 r. niespodziewanie zmarł Prymas kard. August Hlond. Przed śmiercią jako swego następcę wskazał bp. Stefana Wyszyńskiego. Pius XII w dn. 16 XI podpisał bullę, w której powoływał Wyszyńskiego na arcybiskupa gnieźnieńskiego i warszawskiego, Prymasa Polski.

Stefan Wyszyński został wyposażony w specjalne pełnomocnictwa Stolicy Apostolskiej, w spuściźnie po kard. Hlondzie. Dawały mu one uprawnienia legata papieskiego wobec całego Kościoła w Polsce, jurysdykcję nad ziemiami poniemieckimi, szczególne uprawnienia dotyczące katolików obrządku łacińskiego żyjących na terenie Związku Sowieckiego oraz jurysdykcję nad katolickimi obrządkami wschodnimi w Polsce.

W 1953 r. wobec próby przejęcia przez komunistów kontroli nad nominacjami w Kościele Wyszyński wypowiedział kategoryczne „Non possumus!”.

25 IX 1953 r. kard. Wyszyński został aresztowany. Bez aktu oskarżenia, procesu i wyroku był więziony przez 3 lata – do 28 X 1956 r. Do jesieni 1956 r. przebywał w miejscach odosobnienia: Rywałdzie Królewskim (do 12 X 1953 r.), Stoczku Warmińskim (do 6 X 1954 r.), Prudniku Śląskim (do 26 X 1955 r.) oraz Komańczy (do 28 X 1956 r.).

Podczas pobytu w Komańczy napisał tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego, pomyślanych jako odnowienie Ślubów Lwowskich Jana Kazimierza z czasów potopu szwedzkiego. Tekst ślubów – w imieniu uwięzionego – odczytał bp Michał Klepacz 26 VIII 1956 r. w obecności blisko miliona pielgrzymów przybyłych na Jasną Górę.

Po odzyskaniu wolności 28 X 1956 r. Prymas w latach 1957-1966 prowadził Wielką Nowennę, która miała przygotować Naród na obchody Millennium Chrztu Polski. Z jego inicjatywy rozpoczęło się Nawiedzenie, tj. wędrówka Matki Bożej w kopii Obrazu Jasnogórskiego po wszystkich polskich parafiach. Nowenna zakończyła się 3 V 1966 r. Aktem oddania Narodu Matce Bożej za wolność Kościoła w Polsce i na świecie.

Prymas przewodniczył wszystkim uroczystościom milenijnym 1966 r., przemierzając wraz z całym Episkopatem Szlak Tysiąclecia – w wielkim dziękczynieniu Narodu i Kościoła. Punktem kulminacyjnym uroczystości milenijnych było święto Królowej Polski, 3 V 1966 r. W tym dniu Prymas wraz z całym Episkopatem, wobec kilkuset tysięcznej rzeszy wiernych zebranych u stóp Jasnej Góry, dokonał wiekopomnego Aktu całkowitego oddania Polski w niewolę Matce Chrystusowej za wolność Kościoła w Ojczyźnie i w świecie.

W latach 1962-1965 kard. Wyszyński brał czynny udział w pracach Soboru Watykańskiego II. Był też jednym z inicjatorów słynnego orędzia biskupów polskich i biskupów niemieckich, co spotkało się z ostrą reakcją władz komunistycznych. Na zakończenie obrad Soboru Watykańskiego II w przyjętym przez Prymasa Liście biskupów polskich do niemieckich napisano m.in.: „W tym ogólnochrześcijańskim, a zarazem bardzo humanitarnym duchu wyciągamy do Was nasze dłonie z ław kończącego się Soboru, udzielamy przebaczenia i prosimy o przebaczenie”.

16 X 1978 brał udział w konklawe, które wybrało kard. Karola Wojtyłę na papieża. W dniach 2-10 VI 1979 r. przyjął Ojca Świętego Jana Pawła II w Polsce, podczas jego pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny.

Po wybuchu strajków w VIII 1980 r. na Wybrzeżu Prymas zachowywał ostrożność, jednocześnie popierając postulaty strajkujących. W latach 1980-1981 pełnił rolę pośrednika w negocjacjach pomiędzy władzą a „Solidarnością”.

Zmarł 28 V 1981 r. w Warszawie, w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. Miał 80 lat, z których 57 przeżył jako kapłan. Trumna z jego ciałem spoczęła w podziemiach katedry św. Jana w Warszawie, a pogrzeb 31 V 1981 r., z udziałem kard. Agostino Casarolego, stał się wielką manifestacją religijną i narodową.

Proces kard. Stefana Wyszyńskiego trwał 30 lat. Na etapie diecezjalnym rozpoczął się 20 V 1989 r., a zakończył 6 II 2001 r. Przesłuchano 62 świadków, którzy osobiście znali kard. Wyszyńskiego, oraz przebadano wszystkie jego pisma. Podczas procesu odbyło się 289 sesji.

Zebrane akta – w sumie 37 tomów – zostały w IV 2001 r. złożone w watykańskiej Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. A 3-tomowy zbiór materiałów, tzw. positio – o świętości życia i heroiczności cnót Sługi Bożego, złożył tam kard. Kazimierz Nycz w XI 2015 r. Przekazana dokumentacja dotyczyła cnót teologalnych: wiary, nadziei i miłości; kardynalnych – roztropności, sprawiedliwości, męstwa, umiarkowania, oraz moralnych – czystości, ubóstwa, posłuszeństwa i pokory w życiu Prymasa Wyszyńskiego.

18 XII 2017 r. dekret o heroiczności cnót podpisał Papież Franciszek. 29 XI 2018 r. konsylium lekarskie Kongregacji orzekło cudowne uzdrowienie za wstawiennictwem kardynała, a 2 X 2019 r. Ojciec Święty zatwierdził ten cud.

Beatyfikacja miała się odbyć 7 VI 2020 r., ale ze względu na ogłoszoną pandemię przełożono ją na 12 IX 2021 r. Przewodniczył jej w warszawskiej Świątyni Opatrzności Bożej kard. Marcello Semeraro, prefekt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, z udziałem całego polskiego Episkopatu i gości zagranicznych.

na podst. "Nasz Dziennik", AB, KAI