Samuel Willenberg, więzień i uczestnik buntu z 2 sierpnia 1943 r. w niemieckim obozie zagłady w Treblince, ocalał jako jeden z nielicznych. Po ucieczce z obozu przedostał się do Warszawy, gdzie rozpoczął działalność konspiracyjną. W czasie Powstania Warszawskiego walczył w batalionie „Ruczaj”. W 1950 r. wyemigrował wraz z matką i żoną do Izraela. Pomimo traumatycznych przeżyć wojennych, do końca życia (zmarł w 2016 r.) powracał razem z żoną Krystyną do ojczystego kraju. Willenbergowie stali się rzecznikami dobrych relacji polsko-żydowskich.

Ekspozycję wraz z projektem edukacyjnym na kanwie prac Willenberga zrealizowano dzięki życzliwości i zaufaniu, jakim obdarzyła Instytut Pamięci Narodowej wdowa po artyście Ada Krystyna Willenberg, która kontynuuje dzieło swojego męża w imię zachowania pamięci o Zagładzie, zwłaszcza wśród młodych pokoleń.

Zgodnie z ostatnim życzeniem Artysty kolekcja rzeźb docelowo ma znaleźć swoje miejsce w powstającym właśnie, nowym obiekcie wystawienniczo-edukacyjnym na terenie Muzeum niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady i obozu pracy (1941–1944) w Treblince.

„Obraz Treblinki w oczach Samuela Willenberga”

W styczniu 2020 roku Instytut Pamięci Narodowej zainicjował projekt wystawienniczo-edukacyjny w oparciu o rzeźby Samuela Willenberga, przedstawiające osoby i sytuacje, które szczególnie utkwiły w jego pamięci podczas pobytu w niemieckim obozie zagłady w Treblince. Wystawa została objęta Patronatem Narodowym Prezydenta RP Andrzeja Dudy z okazji Stulecia Odzyskania Niepodległości.

Ekspozycji towarzyszy projekcja filmu dokumentalnego „Treblinka's Last Witness”, wyprodukowanego i wyświetlanego dzięki uprzejmości WLRN Public Television for South Florida, oraz warsztaty edukacyjne.

Celem projektu jest nie tylko edukacja o tragedii Holokaustu, ale także przybliżenie młodemu pokoleniu postaci autora rzeźb – Żyda z Częstochowy, żołnierza kampanii wrześniowej, więźnia Treblinki, uczestnika buntu obozowego, powstańca warszawskiego, orędownika pojednania polsko-żydowskiego. Willenberg był wśród 200 więźniów, którym 2 sierpnia 1943 roku udało się uciec z Treblinki. W chwili śmierci w 2016 roku pozostawał ostatnim ocalałym uczestnikiem buntu. Samuel Willenberg znany był z tego, że otwarcie mówił zarówno o tragicznych, jak i pięknych kartach historii.

Mimo starań sprawców o zatarcie wszystkich śladów zbrodni popełnianych w Treblince, rzeźby stanowią bezpośredni dowód ich czynów.

IPN