– Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów podczas okupacji niemieckiej to nowe, ale bardzo ważne święto państwowe. To jest dzień, w którym państwo polskie składa hołd swoim bohaterom – Polakom, którzy pomimo grożącej kary śmierci nieśli pomoc swoim żydowskim sąsiadom, swoim żydowskim współobywatelom – podkreśla minister Wojciech Kolarski.

Święto zostało ustanowione z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy w 2018 roku.

Wybrana na dzień obchodów data – 24 marca – jest symboliczna. To właśnie tego dnia w 1944 roku dokonano egzekucji na rodzinie Ulmów. Niemiecka żandarmeria zamordowała wówczas Józefa Ulmę, jego ciężarną żonę Wiktorię i sześcioro ich małoletnich dzieci oraz ośmioro ukrywanych przez nich Żydów: Gołdę Grünfeld, Leę Didner z córeczką oraz Saula Goldmana i jego czterech synów.

W 1995 r. Józefowi i Wiktorii nadano pośmiertnie tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. W 2010 r. Prezydent Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Pomoc udzielana Żydom przez polskich obywateli na terenie okupowanej przez Niemcy Polsce odbywała się nie tylko w formie indywidualnej. Jedyną w okupowanej przez Niemców Europie instytucją państwową ratującą Żydów od Zagłady była powołana 4 grudnia 1942 r. w Warszawie Rada Pomocy Żydom „Żegota” przy Delegaturze Rządu RP na Kraj. Była ona kontynuacją powstałego pod koniec września 1942 r. Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom. 

Pomoc niosła także grupa dyplomatów Rzeczypospolitej Polskiej, którzy, korzystając ze statusu dyplomatycznego, za wiedzą i wsparciem Rządu RP na Uchodźstwie i we współpracy z organizacjami żydowskimi, w tym Światowym Kongresem Żydów, potajemnie zorganizowali jedną z największych w czasie II wojny światowej akcji fabrykowania paszportów i przerzutu ich do osób w gettach i obozach. Na ich czele stał Aleksander Ładoś, ambasador Polski w Bernie, a współtworzyli ją Stefan Jan Ryniewicz, Konstanty Rokicki, Juliusz Kühl oraz liderzy organizacji żydowskich Chaim Eiss i Abraham Silberschein. W latach 1941-1945 opracowali oni tajny system pozyskiwania blankietów paszportów i wydawania poświadczeń. Przemycano je do okupowanej Europy, w tym niemieckich gett na ziemiach polskich, dla udokumentowania przez ich posiadaczy rzekomego obywatelstwa Paragwaju, Hondurasu, Haiti lub Peru. Akcją objęto do 10 tysięcy osób narodowości żydowskiej – obywateli Polski, Holandii, Niemiec i kilkunastu innych państw okupowanej Europy. Sejm ustanowił 2021 rokiem „Grupy Ładosia”.

Według danych izraelskiego Insytutu Yad Vashem, Polacy tworzą największą grupę Sprawiedliwych spośród obywateli 51 krajów świata. Jest ich ponad 7100 i stanowią niemal 26 procent uhonorowanych.

Na podst. prezydent.pl, sejm.gov.pl