Broszury zostały przygotowane przez czołowych polskich znawców problematyki, którzy w przystępny sposób zaprezentowali szereg istotnych dla tego konfliktu postaci i wydarzeń, przypominając również mało znane epizody. W broszurach zostały opisane m.in. najistotniejsze militarne aspekty wojny polsko-bolszewickiej 1919-1921, jak tworzenie się struktur Wojska Polskiego, polski wysiłek mobilizacyjny, sztuka wojenna, strategia obu stron oraz punkty zwrotne konfliktu.

Choć pisane przez różnych autorów, poszczególne teksty nawzajem się uzupełniają, co pozwala uzyskać całościowy obraz przebiegu działań wojennych. Duży nacisk położono na oprawę graficzną broszur, na którą – prócz zdjęć (nierzadko dotąd niepublikowanych), map i szkiców – złożyły się liczne eksponaty muzealne, w tym wybrane dzieła sztuki (polskie malarstwo batalistyczne).

Broszury w wersji cyfrowej [PDF] do pobrania na stronie internetowej IPN. Jako pierwszą zaprezentowano broszurę autorstwa prof. Aleksandra Smolińskiego – „Wyprawa wileńska w kwietniu 1919”. Ostatnie dwie z dziewięciu broszur będą opublikowane 11 i 14 sierpnia.

Lista broszur:

Aleksander Smoliński – „Wyprawa wileńska” w kwietniu 1919

„Wyprawa wileńska” z kwietnia 1919 r. była pierwszą dużą operacją zaczepną Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej. Zakończyła się ona wyzwoleniem Wilna spod sowieckiej okupacji, w czym główną rolę odegrał zagon 1 Brygady Jazdy pod dowództwem płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Polscy kawalerzyści wdarli się do miasta, zaskakując jego garnizon, po czym przez kilka dni toczyli, przy wsparciu mieszkańców Wilna, zacięte boje z kontratakującym przeciwnikiem. Szalę zwycięstwa przeważyło przybycie posiłków w postaci oddziałów 2 Dywizji Piechoty Legionów.

Juliusz S. Tym – Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919-kwiecień 1920)

Choć w powszechnym użyciu funkcjonuje określenie „wojna 1920 roku”, to warto podkreślić że Wojsko Polskie toczyło boje z bolszewikami już w roku 1919. Nieco zapomniane walki na Froncie Litewsko-Białoruskim – prowadzone od czerwca 1919 r. do kwietnia 1920 r. m.in. o Mińsk, Bobrujsk, Dyneburg i Mozyrz – zakończyły się ważnymi polskimi zwycięstwami, które odepchnęły Armię Czerwoną na wschód i pozwoliły nowoutworzonemu państwu polskiemu lepiej przygotować się do przyszłych zmagań z Sowietami.

Juliusz S. Tym – Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia-11 maja 1920)

Rozpoczęta 25 kwietnia 1920 r. polska ofensywa na Ukrainie (operacja „Józef”), która zakończyła się pobiciem sowieckich jednostek i wyzwoleniem Kijowa, była jednam z ważniejszych momentów wojny polsko-bolszewickiej. Podejmując śmiałe i zaskakujące ataki (m.in. zagon kawalerii na Koziatyn i rajd piechoty na samochodach ciężarowych na Żytomierz) Polacy szybko otworzyli sobie drogę do największego ukraińskiego miasta. Celem Józefa Piłsudskiego było nie tylko pokonanie przeciwnika na płaszczyźnie militarnej, lecz wsparcie nowego sojusznika, Ukraińskiej Republiki Ludowej, który odgrywał ważną rolę w geopolitycznych koncepcjach Naczelnika Państwa.

Michał Klimecki – Pochód Tuchaczewskiego nad Wisłę

Latem 1920 r. bolszewicy rozpoczęli własną ofensywę na Białorusi i Ukrainie, przełamując nazbyt rozciągnięte i niedostateczne obsadzone polskie linie. Największe zagrożenie stwarzał Front Zachodni Michaiła Tuchaczewskiego, którego armie po sukcesach odniesionych na Białorusi nieubłaganie zbliżały się do polskiej stolicy. Gdy Tuchaczewski widział się już w roli zdobywcy Warszawy, a w Moskwie planowano sowietyzację terytoriów II Rzeczypospolitej i dalszy „eksport” rewolucji, społeczeństwo polskie dokonało bezprecedensowej mobilizacji, pragnąc bronić świeżo wywalczonej niepodległości. Jednym z największych osiągnięć tego trudnego okresu było utworzenie Armii Ochotniczej, której tysiące żołnierzy wkrótce wyruszyły na front, by odwrócić niekorzystny dla strony polskiej bieg wydarzeń.

Marek Kozubel – Brody-Lwów 1920

Gdy Front Zachodni Michaiła Tuchaczewskiego maszerował na Warszawę, siły Frontu Południowo-Zachodniego Aleksandra Jegorowa punktem ciężkości swych działań uczynił Lwów. Najgroźniejszą jednostką Frontu Południowo-Zachodniego była 1 Armia Konna Siemiona Budionnego, która walnie przyczyniła się do polskiej porażki na Ukrainie, a następnie stała się główną przyczyną braku możliwości ustabilizowania frontu. Polacy podjęli próbę zniszczenia Konarmii pod Brodami, lecz nie przyniosła ona sukcesu. Krwawy pochód Budionnego, znaczony bestialskimi mordami na jeńcach i rannych polskich żołnierzach (jak m.in. pod Zadwórzem) zakończył się wszakże pod Lwowem, którego „czerwonym” nie udało się zdobyć.

Marek Kozubel – Zamość-Komarów 1920

Po nieudanym ataku na Lwów, 1 Armia Konna ruszyła na Zamość, lecz oblężone miasto, bronione wspólnie przez Polaków i Ukraińców, odparło bolszewików. Zmiana ogólnej sytuacji na froncie polsko-sowieckim, spowodowana rezultatami walk pod Warszawą, spowodowała, że Konarmia, osaczana przez polskie oddziały, musiała rozpocząć odwrót, by uniknąć zniszczenia. Rejterujące wojska Budionnego 31 sierpnia natknęły się pod Komarowem na 1 Dywizję Jazdy Juliusza Rómmla. Doszło do wielkiej bitwy kawalerii, w rezultacie której 1 Armia Konna ponownie uniknęła zniszczenia, jednak została pobita, poniosła duże straty i przestała stanowić większe zagrożenie dla Polaków.

Maciej Krotofil – Bitwa nad Niemnem 1920

Choć wojska Michaiła Tuchaczewskiego zostały w sierpniu 1920 r. krwawo odparte spod Warszawy, on sam wciąż jeszcze nie czuł się pokonany. Dowódca sowieckiego Frontu Zachodniego, po dokonaniu niezbędnej reorganizacji i uzupełnień w swych przetrzebionych dywizjach, planował wznowienie działań zaczepnych przeciwko Wojsku Polskiemu i zwycięskie zakończenie kampanii. Złudzenia Tuchaczewskiego na temat możliwości odwrócenia losów wojny ostatecznie rozwiała ofensywa Józefa Piłsudskiego, przeprowadzona w drugiej połowie września 1920 r., która przeszła do historii jako Bitwa nad Niemnem. To nieco zapomniane i pozostające w cieniu Bitwy Warszawskiej starcie doprowadziło do ostatecznego rozbicia sił Frontu Zachodniego i przypieczętowało polski sukces militarny w wojnie.

11 sierpnia zostanie opublikowana broszura Aleksander Smoliński – Zagon na Korosteń – październik 1920, a 14 sierpnia – Łukasz Przybyło – Bitwa Warszawska 1920.

Pliki do pobrania TUTAJ

Na podst. IPN