Nowa ustawa o cudzoziemcach zastępuje tę, która obowiązywała od 2003 r. Zarówno eksperci, jak i sami cudzoziemcy podkreślają, że nowe regulacje były konieczne, by zmniejszyć biurokrację, ułatwić procedury i zachęcać obcokrajowców do legalizacji pobytu w Polsce.

"Mieszkam w Polsce od 20 lat, przeszłam wszystkie etapy legalizacji pobytu. Ta ustawa, można powiedzieć, ukróca wiele ludzkich dramatów" - powiedziała PAP Jana Krynicka z Uzbekistanu - instruktorka jazdy konnej.

Nowością w prawie jest możliwość uzyskiwania jednego pozwolenia na pobyt czasowy i na pracę w Polsce. Do tej pory pracodawca, który chciał zatrudnić w Polsce cudzoziemca, musiał ubiegać się dla niego o zezwolenie na pracę. Dopiero po jego uzyskaniu cudzoziemiec mógł występować o zezwolenie na pobyt. Sama procedura wydawania zezwoleń na pracę nie została jednak zlikwidowana. Pracodawca nadal będzie miał możliwość uzyskania takiego zezwolenia po to, by cudzoziemiec mógł ubiegać się o wizę.

Zgodnie z nową ustawą wydawane będą dwa zezwolenia - na pobyt czasowy i pobyt stały w Polsce - tym samym nie będzie już zezwoleń na osiedlenie się. Regulacja wydłuża też z 2 do 3 lat maksymalny okres, na który cudzoziemcom może być udzielone zezwolenie na pobyt czasowy. Wniosek o takie zezwolenie można składać w dowolnym momencie swego legalnego pobytu w Polsce, a nie jak dotychczas przynajmniej 45 dni przed końcem ważności wizy lub aktualnego zezwolenia na pobyt.

Wiele udogodnień dotyczy cudzoziemców studiujących w Polsce. Począwszy od czwartku pierwsze zezwolenie na pobyt czasowy w Polsce będzie wydawane im na okres 15 miesięcy (czyli 1 roku i 3 miesięcy). Ustawodawca przewidział też takie sytuacje jak studia lub kurs języka polskiego krótszy niż jeden rok - wtedy zezwolenie będzie wydawane na czas trwania roku akademickiego lub szkoły oraz dodatkowo na 3 miesiące.

Z kolei studenci kontynuujący studia na kolejnym roku otrzymają zezwolenie na pobyt czasowy na okres do 3 lat (a nie na rok, jak do tej pory). "To duże ułatwienie. Kiedyś wystarczyło, że coś się stało - a na studiach dochodzi do różnych sytuacji - np. przesunięty został egzamin i student musiał wrócić do swego ojczystego kraju, by starać się o wizę i móc ponownie wnioskować o pobyt tymczasowy w Polsce. W niektórych przypadkach były to ogromne odległości" - dodała Krynicka.

Zmiany obejmą też cudzoziemców – absolwentów polskich uczelni – będą oni mogli ubiegać się o zezwolenie na pobyt czasowy na okres jednego roku i w tym czasie poszukiwać pracy.

Kolejnym ważnym rozwiązaniem jest to, że przy legalizacji pobytu cudzoziemca w Polsce nie będą, jak wcześniej, badane koszty zamieszkania. Obcokrajowiec nie musi już przedstawiać tytułu prawnego do lokalu, w którym mieszka, wystarczy, że, ubiegając się o pozwolenie na pobyt, wykaże, że ma gdzie mieszkać w Polsce.

Istotną zmianą w przepisach jest podejście do cudzoziemców przebywających w Polsce nielegalnie. Wszystkie procedury związane z ewentualnym wydaleniem obcokrajowca są teraz w zakresie obowiązków Straży Granicznej. Cudzoziemiec, który nie uzyska prawa pobytu lub ochrony w Polsce, albo prawo to utraci, będzie miał 30 dni na dobrowolne opuszczenie Polski.

Jeśli nie wyjedzie we wskazanym terminie, Straż Graniczna wyda mu decyzję o zobowiązaniu go do powrotu do kraju pochodzenia. Decyzja ta w niektórych przypadkach może mieć charakter przymusowy, co oznacza, że powrót cudzoziemca do kraju jego pochodzenia odbędzie przy udziale i pod nadzorem Straży Granicznej. Cudzoziemiec nie będzie jednak musiał oczekiwać na wykonanie tej decyzji w ośrodku strzeżonym, bo ustawa wprowadza inne rozwiązania - np. zabezpieczenie pieniężne, depozyt paszportu, obowiązek przebywania w określonym miejscu. Umieszczenie cudzoziemca w ośrodku strzeżonym będzie miało charakter ostateczny; nie będą tam też umieszczane dzieci i małoletni do 15. roku życia.

Straż Graniczna będzie musiała też przeanalizować, czy powrót obcokrajowca do ojczystego kraju nie będzie wiązał się z jakimś zagrożeniem np. dla jego życia czy bezpieczeństwa. W przypadku zaistnienia podstaw do "ochrony przed wydaleniem", jak np. więzy rodzinne w Polsce, sytuacja w ojczystym kraju - Straż Graniczna będzie udzielać ochrony humanitarnej lub zgody na pobyt tolerowany. PAP