Konferencja rozpoczęła się od uczczenia minutą ciszy pamięci śp. premiera Jana Olszewskiego.
Na początku spotkania Ewa Leniart, wojewoda podkarpacki, przypomniała, że idea spotkań sięga 2007 r., kiedy to z inicjatywy ówczesnego posła Marka Kuchcińskiego odbyło się pierwsze spotkanie parlamentarzystów państw karpackich. – Wydarzenie to stało się forum wymiany myśli, źródłem inicjatyw, ale też polem do zacieśnienia współpracy między nami, sąsiadami, dla których wspólne góry – Karpaty – przez wieki były źródłem wspólnych doświadczeń historycznych, kulturalnych, ale też naturalnym wyznacznikiem rozwoju gospodarczego – oceniła Ewa Leniart.
Pierwszego dnia wydarzenia prelegenci dyskutowali o historii państw karpackich, a dyskusję zainaugurował panel „Wspólni bohaterowie wolności”, którego moderatorem był dyrektor Instytutu Współpracy Polsko-Węgierskiej im. Wacława Felczaka prof. Maciej Szymanowski, doradca Marszałka Sejmu. – Zajmujemy się historią nie po to, żeby wiedzieć, co się wydarzyło, ale po to, żeby wiedzieć, co się wydarzy. Bez wiedzy o tym, co się wydarzyło – dotyczy to ludzi, zjawisk – bardzo trudno nam przewidzieć, co się wydarzy – powiedział prof. Szymanowski. Jego zdaniem, wspólną historię narodów tej części Europy należy upowszechniać na wielu płaszczyznach. – Powinniśmy zwracać uwagę w co inwestować, patrzeć na współdziałanie i wspierać współpracę z kręgami naukowymi zachodnimi i amerykańskimi. Przekazywać im nasze spojrzenie na świat, z którym się można zgadzać lub nie, natomiast powinno ono być przynajmniej odnotowane i wzięte pod uwagę –argumentował.
W tym kontekście węgierski historyk Laszlo E. Varga przypomniał o udziale jego rodaków w Legionach Polskich Józefa Piłsudskiego. Natomiast Martin Fronc były minister edukacji i były poseł Rady Narodowej Słowacji zaznaczył, że bohaterowie, którzy walczyli przeciwko reżimowi komunistycznemu są dziś w większości nieznani. – Musimy pamiętać o naszych wspólnych bohaterach wolności – zaapelował słowacki polityk. Dyskusję zakończył poseł Andrzej Szlachta, który wskazał Polaków jako naród, który ambicjami wolnościowymi wpłynął na losy całej Europy Środkowej i Wschodniej. – Chciałbym przywołać bohatera zbiorowego. 10 milionów Polaków, którzy w 1980 r. połączyli się w jednym celu: by zmienić Polskę, walcząc o wolną, demokratyczną ojczyznę – powiedział.
Drugi panel zatytułowany „Ścieżkami mędrców – o przyszłości Europy Środkowej” poświęcony został dyskusji środowiska naukowego o współpracy uniwersytecko-edukacyjnej prowadzonej za pośrednictwem ośrodków akademickich państw karpackich. Omówiono praktyczny wymiar tej kooperacji przywołując powołanie Collegium Carpaticum – porozumienia uczelni z regionu karpackiego: Czech, Słowacji, Węgier i Polski oraz Ukrainy i Rumunii. Moderatorem tej części dyskusji był Jan Malicki, dyrektor Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego i doradca Marszałka Sejmu, a wśród prelegentów znaleźli się: Renáta Tomášková, prorektor Uniwersytetu Ostrawskiego; Peter Káša, koordynator programu Collegium Carpathicum na Uniwersytecie Preszowskim; Sándor Őze, dyrektor Instytutu Historii na Uniwersytecie Katolickim w Budapeszcie i Sławomir Solecki, prorektor Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu.
Na zakończenie pierwszego dnia konferencji kierownik biura Programu Polska – Białoruś – Ukraina w Rzeszowie Alicja Wosik-Majewska zaprezentowała założenia projektu, który posiada największy pod względem budżetu program transgraniczny na lądowych granicach UE. W obecnej perspektywie finansowej na granty z tego programu przeznaczone zostanie ponad 170 mln euro. Będą one stanowiły dofinansowanie projektów dotyczących ochrony i promocji przygranicznego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, zwiększenia dostępności regionów, poprawy infrastruktury i obsługi przejść granicznych oraz rozwoju służby zdrowia i usług socjalnych. Z programu korzystają mieszkańcy czterech polskich województw: podkarpackiego, lubelskiego, podlaskiego i wschodniej części woj. mazowieckiego oraz czterech obwodów z Białorusi i sześciu z Ukrainy.
Na podst. www.sejm.gov.pl
