Zbiory dokumentów, które zostaną przekazane Ośrodkowi, to świadectwa składane przez obywateli polskich, ofiary zbrodni i represji sowieckich w trakcie II wojny światowej. Relacje te były gromadzone przez specjalne biuro utworzone przez generała Władysława Andersa – mówiła podczas uroczystości wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego dr hab. Magdalena Gawin.

Jak relacje Polaków trafiły Instytutu Hoovera
Dokumenty zawierające relacje Polaków – żołnierzy i cywilów, którzy opuścili Związek Sowiecki wraz z Armią Andersa – po II wojnie światowej znalazły się w Instytucie Hoovera. Stało się tak dlatego, iż Rząd Polski na Uchodźstwie w obawie przed zniszczeniem lub przejęciem tych archiwaliów przez władze komunistyczne w kraju chciał je zdeponować w bezpiecznym miejscu. Zdecydowano się na USA i Bibliotekę Hoovera (tak wtedy nazywał się Instytut), gdyż uznano, że ta położona w dalekiej Kalifornii instytucja, od zawsze była przychylna sprawie niepodległości Polski, a ponadto pozostawała w rękach prywatnych, dzięki czemu mniej była narażona na ewentualne naciski, aby zbiory przekazać Polsce Ludowej.

O głodzie, śmierci najbliższych i życiu na „nieludzkiej ziemi”
Wiceminister podkreśliła, że świadectwa zgromadzone w Instytucie Hoovera stanowią „zapis poruszających przeżyć mieszkańców Kresów Wschodnich podczas II wojny światowej”.

Są wśród nich relacje osób aresztowanych przez NKWD jako „wrogowie ludu”, torturowanych w czasie śledztw i skazywanych na wieloletni pobyt w łagrach. Deportowani na Wschód opowiadają o wielotygodniowej podróży w bydlęcych wagonach, ciężkich warunkach życia na zesłaniu, pracy ponad siły, głodowych racjach żywnościowych i śmierci najbliższych. Ze świadectw wyłania się obraz dramatycznego wyścigu z czasem, kiedy Polacy po amnestii starali się dotrzeć do punktów werbunkowych Armii Andersa. Relacje o swoich przeżyciach składali najczęściej już po wydostaniu się z „nieludzkiej ziemi”- opowiadała dr hab. Magdalena Gawin.

Publikacja po polsku i po angielsku
Po otrzymaniu zbiorów – zgodnie z porozumieniem zawartym z Instytutem Hoovera – Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami je uporządkuje, przygotuje transkrypcje dokumentów, z których wiele zachowało się w formie rękopisów, przetłumaczy je i zamieści na portalu ZapisyTerroru.pl oraz jego angielskiej wersji – ChroniclesofTerror.pl.

Na mocy podpisanego porozumienia Ośrodek będzie współpracował także z Archiwum Akt Nowych oraz z Narodowym Archiwum Cyfrowym.

Portal ZapisyTerroru.pl i jego angielski odpowiednik ChroniclesofTerror.pl zawiera obecnie ok. 1000 zeznań świadków i ofiar zbrodni totalitarnych, z czego ponad 700 zostało już przetłumaczonych na język angielski. Każde świadectwo jest dokładnie opisane, co ułatwia identyfikację świadków i rozpoznanie lokalizacji, w których rozgrywały się wydarzenia, a także usytuowanie relacji w czasie. Dzięki pełno tekstowej wyszukiwarce i systemowi haseł użytkownik szybko trafi na interesujące go relacje.

Na podst. mkidn.gov.pl