„Konieczne jest, aby kierownik porozumiewał się bezpośrednio z uczniami, ich rodzicami i personelem. Jeśli dyrektor nie zna języka nauczania, nie może on właściwie kształtować kulturę szkoły, pielęgnować tożsamość narodową i językową, tradycje kulturowe i spełniać potrzeby mieszkańców w zakresie edukacji” – mówi Maria Rekść, mer Samorządu Rejonu Wileńskiego.

W roku 2020 samorząd ustalił wymóg doskonałej znajomości języka nauczania mniejszości narodowych (polski, rosyjski) dla kierowników placówek oświatowych, w których nauczanie odbywa się w językach mniejszości narodowych.

Wymóg ten był szeroko dyskutowany z różnymi instytucjami, pozytywne wnioski wpłynęły m.in. z Departamentu Mniejszości Narodowych przy Rządzie i Kontrolera Równych Możliwości, zaś Ministerstwo Oświaty, Nauki i Sportu obiecało, że uzupełni normy prawne i za obowiązek uzna wymóg, aby kandydaci na stanowisko kierownika placówki oświatowej mniejszości narodowej posługiwali się biegle językiem nauczania mniejszości narodowej. Ostatecznie obietnicy resort nie dotrzymał.

Pełnomocnik rządu na rejony wileński i olicki w 2021 r. zwrócił się do sądu ze skargą, prosząc o zobowiązanie mera Samorządu Rejonu Wileńskiego do zmiany opisu zakresu obowiązków kierowników placówek oświatowych oraz zniesienia szczególnego wymogu „posługiwania się językiem nauczania mniejszości (polskim, rosyjskim)” jako sprzecznego z Ustawą o Oświacie.

Samorząd Rejonu Wileńskiego nie zgodził się ze skargą. W opinii samorządu do jakościowego wykonywania funkcji kierownika placówki oświatowej niezbędna jest znajomość języka nauczania placówki oświatowej mniejszości narodowej. Dyrektor powinien pielęgnować język ojczysty, tradycje kulturowe, monitorować, analizować i oceniać proces kształcenia, wyniki kształcenia, dbać o współpracę, informować wspólnotę oświatową, współpracować z rodzicami.

Umiejętność posługiwania się językiem mniejszości narodowej jest niezbędna do pomyślnej działalności zawodowej przyszłego kierownika placówki oświatowej, ponieważ jest bezpośrednio związana ze specyfiką funkcji pełnionych na tym stanowisku. Bez znajomości języka mniejszości narodowej kierownik placówki oświatowej nie będzie mógł tworzyć i być częścią kultury szkolnej. Nie potrafiący komunikować się w języku mniejszości narodowej kierownik placówki oświatowej nie będzie odpowiadał potrzebom społeczności szkolnej (zwłaszcza jest ważna komunikacja z rodzinami zagrożonymi, które często mają trudności w mówieniu w języku państwowym, komunikacja z uczniami, rodzicami oraz z personelem). 

W styczniu 2022 r. Wileński Sąd Administracyjny stwierdził, że ustalony przez mera wymóg specjalny jest zgodny z prawem.

Sąd podkreślił, że w tym wypadku mer Samorządu Rejonu Wileńskiego, jako osoba przyjmująca do pełnienia obowiązków kierownika placówki oświatowej, ma prawo wskazać w opisie stanowiska nie tylko wymóg kwalifikacji do posługiwania się jednym językiem obcym (angielskim, francuskim lub niemieckim), ale także wymaganie znajomości języka mniejszości (polskiego, rosyjskiego), w którym dzieci są nauczane w danej placówce oświatowej.