Problem z podręcznikami wydaje się być rozwiązany, rozporządzenie z ministerstwa daje zielone światło do korzystania z polskich książek, to znacząca zmiana, choć nauczyciele nie kryją obaw.

Prof. Jolanta Urbanowicz: To był długi i złożony proces, który jest wynikiem pracy bardzo wielu osób. Ministerstwo stosownym rozporządzeniem umożliwiło sprowadzenie książek. Nad wykonaniem czuwało Stowarzyszenie „Macierz Szkolna”. Efekt potwierdza zasadę, że współpraca przynosi dobre rezultaty. Dla nauczycieli to oczywiście dodatkowa praca z poznaniem nowych treści, ale wielu wyraża zadowolenie. Powiększył się wachlarz możliwości i nowe tematy do zrealizowania, to powinna być ciekawa przygoda z językiem polskim.

Dr Barbara Stankiewicz: Problem nie jest do końca rozwiązany, gdyż należy jeszcze zaadaptować treści programowe do wymogów litewskich, ale cieszymy się, że już teraz można sięgać do współczesnych podręczników z zakresu literatury i gramatyki, i wyrównać poziom wiedzy języka polskiego w środowisku wielokulturowym, w jakim się szkolą polscy uczniowie na Litwie.

To jednak nie koniec pozytywnych zmian?

Prof. Jolanta Urbanowicz: Właśnie została opracowana deklaracja w sprawie oświaty polskiej mniejszości narodowej w Republice Litewskiej i litewskiej mniejszości narodowej w Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to wynik współpracy obu resortów: Polski i Litwy. Wkrótce w Warszawie ministrowie podpiszą deklarację, będzie to kolejny znaczący krok w umacnianiu współpracy, a co za tym idzie też rozwoju kultury i oświaty mniejszości narodowych.

Czego możemy się spodziewać po tej deklaracji?

Dr Barbara Stankiewicz: Deklaracja opiera się na zasadach przyjętych przez Radę Europy w Europejskiej karcie języków regionalnych lub mniejszościowych, która została zatwierdzona w 1992 roku w celu ochrony oraz promocji języków regionalnych oraz języków mniejszości narodowych w Europie. Konwencja weszła w życie w 1998 roku po ratyfikacji przez pierwsze pięć państw: Norwegię, Finlandię, Węgry, Holandię i Chorwację. W Polsce konwencja obowiązuje od 1 czerwca 2009. Litwa na razie nie ratyfikowała tego dokumentu, dlatego są podejmowane dodatkowe międzypaństwowe działania w celu rozwijania kompetencji językowych oraz umiejętności w zakresie kształcenia w języku mniejszości narodowej w środowiskach wielojęzykowych. Celem deklaracji jest dążenie do systematycznego monitorowania jakości nauczania, poprawy treści i warunków edukacji polskiej mniejszości narodowej na Litwie oraz jakości edukacji litewskiej mniejszości narodowej w Polsce.

Prof. Jolanta Urbanowicz: Możliwa też będzie analiza sposobów organizacji egzaminu maturalnego z języka polskiego, jako ojczystego na poziomie państwowym na Litwie i zaliczenia go przy wstępie na uczelnie wyższe. To, co wydaje nam się bardzo istotne to współpraca instytucji odpowiedzialnych za organizację egzaminów państwowych w celu zapewnienia właściwego użycia terminologii przedmiotowej, poprawności językowej oraz rozumienia sformułowań.

Jak to się przełoży na konkretną szkołę?

Dr Barbara Stankiewicz: Dzięki współpracy odpowiednich instytucji edukacyjnych, z obu państw udzielane będzie wsparcie według zapotrzebowania systemowego dla szkół, których język państwowy nie jest językiem ojczystym. Strony będą mogły wymieniać się pomocami dydaktycznymi i metodycznymi, przeznaczonymi dla nauczycieli i specjalistów, pracujących z uczniami z różnymi potrzebami edukacyjnymi.

Prof. Jolanta Urbanowicz: W ofercie programowej placówek doskonalenia nauczycieli oraz uczelni kształcących nauczycieli znajdą się zagadnienia z zakresu pracy w środowisku wielojęzycznym i wielokulturowym. Stworzone zostaną możliwości uzyskania dodatkowych kwalifikacji w zakresie edukacji wczesnoszkolnej, języka polskiego i terapii pedagogicznej przez nauczycieli szkół z polskim językiem nauczania na Litwie. Wierzymy, że oferty będą na tyle ciekawe, że zmotywują nauczycieli do doskonalenia zawodowego.

Rozumiem, że powstaną specjalne grupy, które będą monitorowały proces wdrażania deklaracji w życie, czy dzięki temu przez cały czas można będzie korzystać z polskich podręczników?

Dr Barbara Stankiewicz: Rzeczywiście, powstanie kilka grup eksperckich. Jedna, która będzie wdrażała deklarację, będą stanowiły ją przede wszystkim pracownicy obu resortów ministerialnych. Druga grupa powstanie na bazie strategicznej grupy do spraw mniejszości narodowej, do której chcielibyśmy zaprosić przedstawicieli szkół, organizacji pozarządowych, ekspertów polityki językowej i oświatowej, która będzie nie tylko monitorowała wdrażanie deklaracji, ale i proponowała zmiany w systemie oświaty mniejszości narodowych na Litwie.

Wszystkie te działania zmierzają w kierunku rozbudowania metodyki i jakości nauczania w szkołach mniejszości narodowych. Z niezaadaptowanych podręczników polskie szkoły na Litwie będą mogły korzystać, dopóki nie powstaną nowe lub zaadaptowane podręczniki według nowych podstaw programowych, które mają powstać do 2022 roku. Jednak są to tylko początki. Komisja Europejska od lat podkreśla potrzebę stworzenia środowiska przyjaznego językom (language-friendly environment). Na tej płaszczyźnie ogromną rolę mają do odegrania rozwiązania technologiczne oraz media. W 2018 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję „równość języków w erze cyfrowej”, w której wezwał Komisję do dokonania oceny najbardziej odpowiednich środków zapewniających równość języków w erze cyfrowej i opracowanie zharmonizowanej strategii na rzecz wielojęzycznego jednolitego rynku cyfrowego. Cyfryzacja nauczania również jest ogromnym wyzwaniem, ale również dużą możliwością, ponieważ dzisiejsi nastolatkowie są pokoleniem sieci internetowych, dlatego cyfryzacja szkolnictwa może stać się przełomowym momentem do zaangażowania uczniów do nauki w dostępny dla nich sposób. Język, jak również szkoła jest żywym tworem, ciągle się zmienia, dlatego musimy wyjść naprzeciw temu, co czeka naszą młodzież w szkole i po ukończeniu edukacji. Aktualizowanie programów nauczania, mądre stosowanie technologii w procesie nauczania, współpraca z Ministerstwem Edukacji Narodowej Polski oraz ekspertami po obu stronach – to klucz do poszanowania różnorodności językowej oraz nowych możliwości dla szkolnictwa polskiego na Litwie.

Prof. Jolanta Urbanowicz: Oświata to dziedzina, w której ciągła potrzeba dotrzymywania kroku zmianom, wymaga regularnej współpracy. Korzystając z dobrych wzorców, podejmując decyzję na bazie argumentów naukowych możemy zapewnić najlepszą ofertę edukacyjną, wdrażać skuteczne i nowoczesne metody nauczania nie tylko języków, ale i nauk przyrodniczych czy matematycznych. Ważne, by istniało porozumienie na wszystkich szczeblach – począwszy od ministerstwa, po całą społeczność szkolną.

Dziękuję za rozmowę i życzę Paniom wielu sukcesów i osobistej satysfakcji w realizowaniu planów.

Rozmawiała
Monika Beata Urbanowicz

„Rota”