Palma – zjawisko unikalne

„Rzeczywiście, palma wileńska jest zjawiskiem unikalnym nie tylko na skalę krajową, ale wręcz ogólnoświatową” – mówi mer rejonu wileńskiego Maria Rekść. „Palmiarki prezentowały swoje rękodzieła na światowych wystawach w Japonii i Włoszech”.

Tradycja wicia palm w tym regionie zapoczątkowana została w XIX wieku. Rozpowszechniła się w okolicach wsi Krawczuny, Ciechanowiszki i Płocieniszki, gdzie kobiety tradycję wicia palm przekazują z pokolenia na pokolenie. W celu zachowania tej tradycji w 2000 roku założona została Izba Palm i Codziennego Użytku w Ciechanowiszkach, która się stała miejscem zgromadzeń palmiarek i zachowania tradycji. W Centrum Tradycyjnego Rzemiosła w Mejszagole oraz we wspomnianej Izbie organizowane są zajęcia edukacyjne z zakresu wicia palm, w trakcie których każdy chętny przy pomocy palmiarki może własnoręcznie uwić palmę.

„W tym roku odbyła się druga już wystawa konkursowa dla uczniów, młodzieży i dorosłych palmiarzy Wileńszczyzny „Najpiękniejsza palma wileńska”. Udział w konkursie wzięło 46 uczestników. Cieszy to, że aktywnie uczestniczą uczniowie” – wyraziła zadowolenie mer. „W 2019 roku tradycja wicia palm na Wileńszczyźnie wpisana została na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Litwy. Cieszymy się i czujemy z tego powodu odpowiedzialność. W 2021 roku Rada Samorządu Rejonu Wileńskiego zatwierdziła logo samorządu, które odzwierciedla unikalne dziedzictwo kulturowe Wileńszczyzny – palmę. Loga używają instytucje i placówki samorządowe oraz administracja samorządu”.

Wielonarodowość – cechą charakterystyczną rejonu

„Otaczający nasze prastare Wilno rejon wileński jest atrakcyjny ze względu na piękno krajobrazu i pamiątki historyczne. Przez wieki miejscowi mieszkańcy tworzyli i tworzą wyjątkowość tego miejsca. Z powodu różnych zawirowań historycznych rejon wileńskich jest wielonarodowościowy. Od dawien dawna pokojowo współistnieją i swoje tradycje narodowe pielęgnują Litwini, Polacy, Tatarzy, Białorusini, Ukraińcy, Żydzi” – opisuje rejon mer Maria Rekść. „Wielonarodowa kultura rejonu wileńskiego jest nie tylko ogromną wartością tego regionu, ale również całej Litwy. W tej wielonarodowej wspólnocie Wileńszczyzny bardzo ważna jest wzajemna tolerancja jej członków. Działalność artystyczna jest potężnym instrumentem kształtowania kompetencji międzykulturowych. Jak podano w wydanej przez Komisję Europejską Białej Księdze (2008), muzyka i taniec są potężnym instrumentem w procesie kształcenia międzykulturowego. Poprzez udział w działalności artystycznej, szczególnie – w działalności tradycyjnych zespołów, dzieci i młodzież rejonu wileńskiego stają się nie tylko użytkownikami, ale również twórcami kultury etnicznej, co mocno się przyczynia do kształtowania wizerunku rejonu wileńskiego. Zespoły artystyczne rejonu wileńskiego mają podwójne zadanie – z jednej strony tworzenie dla jej uczestników warunków do kształtowania i pielęgnowania swojej tożsamości narodowej, z drugiej zaś strony – przygotowywanie do funkcjonowania w wielokulturowym środowisku”.

Wielonarodowość odzwierciedla się również w twórczości rzemieślników i twórców ludowych Wileńszczyzny. W rejonie wileńskim działa filia Muzeum Etnograficznego Wileńszczyzny w Niemenczynie – rozlokowane w dworze Houwaltów w Mejszagole Centrum Rzemiosła Tradycyjnego, które wiele uwagi poświęca zachowaniu rzemiosła i wspieraniu przedsiębiorczości rzemieślników. W rejonie mieszka i pracuje 28 certyfikowanych rzemieślników dziedzictwa narodowego, którzy wszystkim chętnym przybliżają rzemiosło artystyczne i dzielą się jego tajnikami. Oprócz wicia palm w rejonie wileńskim pielęgnowane są również tradycje garncarstwa, wycinankarstwa, ręcznej produkcji mydła, wyplatania ze słomy „ogrodów”, rzeźbienia w drewnie, odlewania świec, zdobienia pisanek.

W 2020 roku na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego wpisana została tradycja kulinarna Tatarów litewskich. Jej podstawy ukształtowały się w XIII-XVI wiekach. Charakterystyczne dania – suszona wołowina, kundumy (kołduny), stulistnik, łokszyna (tatarska zupa z kulkami mięsnymi), szurpa (zupa warzywna z baraniną lub wołowiną), eszpeszmaki (trójkątne pierożki z mięsem), chałwa, dżajma (okazjonalny placek chlebowy), pieremiacze (okrągłe pierogi z mięsem siekanym), harbuźnik (stulistinik z nadzieniem z dyni i mięsa).

Najważniejsze miejsca, w których pielęgnowane są tradycje to centra kultury, biblioteki, specjaliści ds. kultury. Jak podkreśla mer, rejon ma dość szeroką sieć placówek kulturalnych. Składają się nań wielofunkcyjne centra kultury w Niemenczynie i Rudominie, Muzeum Władysława Syrokomli i jego filia – Centrum Europy, Muzeum Etnograficzne Wileńszczyzny i sześć jego filii – Muzeum Księdza Prałata Józefa Obrembskiego w Mejszagole, Izba Palm w Ciechanowiszkach, Centrum Rzemiosła Tradycyjnego w Mejszagole, Muzeum Oświaty Wileńszczyzny. W rejonie wileńskim działa największa na Litwie sieć bibliotek: Centralna Biblioteka Samorządu Rejonu Wileńśkiego i 43 jej filie. W rejonie działają 64 zespoły. Do najbardziej znanych należą „Perła”, „Wileńszczyzna”, „Rudomianka”.

„W 2021 roku z budżetu samorządu placówkom kulturalnym przyznano 4 mln 377 tys. euro. W tym roku zaplanowano przyznanie 6 mln 86 tys. euro i dodatkowo 430 tys. euro – na projekty inwestycyjne. Samorząd z własnych środków budżetowych stale się przyczynia do zwiększania wynagrodzeń dla pracowników sektora kultury, finansowanie państwowe nie pokrywa bowiem wszystkich potrzeb” – podkreśla Maria Rekść.

Alina Tunkiewicz

Artykuł ukazał się w nr 3 pisma „Savivaldybių žinos”

(Cdn.)