Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP od kilkunastu lat prowadzi program prac konserwatorskich zabytkowej lwowskiej nekropolii, w które włączył się powołany przed trzema laty Instytut Polonika. Dzięki tej działalności kolejne cenne dzieła wspólnego dziedzictwa Polski i Ukrainy są poddawane renowacji. Jednym z takich obiektów jest neogotycka, datowana na 1890 rok kaplica Krzyżanowskich nazywana potocznie „kaplicą z chimerami”. Decyzja o rozpoczęciu prac zabezpieczających i konserwatorskich, odbudowie i rekonstrukcji wspaniałego zabytku projektu Jana Tomasza Kudelskiego została podjęta w ubiegłym roku.
Na remont zniszczonej kaplicy Krzyżanowskich, która dziś przeszła odbiór komisji konserwatorskiej, Instytut Polonika przeznaczył 1,65 mln złotych. W oficjalnej ekspertyzie przygotowanej w roku 2019 oceniono, że „obiekt wymaga pilnej interwencji konserwatorskiej” i wskazano konieczność jej przeprowadzenia równolegle z pracami badawczo-projektowymi.
Dyrektor Instytutu Polonika Dorota Janiszewska-Jakubiak podkreśla, że remont takiego obiektu jest bardziej skomplikowany i wieloetapowy niż budowanie od nowa.
– Najpierw zleciliśmy szereg ekspertyz, żeby ustalić stopień zniszczenia budowli i określić zakres prac, które na nasze zlecenie wykonywała później firma Monument Service. Po kolei zajęli się substancją zabytkową, odtwarzając też elementy częściowo zniszczone jak np. ścienne malowidła czy detale ceramiczne i witraże. Zabezpieczono konstrukcję dachu – drewniane belki były zmurszałe, a tzw. sygnaturka mogła w każdej chwili spaść komuś na głowę. Woda i erozja zrobiły swoje, więc kaplica to było konkretne wyzwanie. Zwłaszcza, że Instytut nie prowadzi tylko tego jednego projektu, a temat zabytkowych nekropolii na Wschodzie to w zasadzie niekończąca się historia. Wespół z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego i dzięki współpracy z ukraińskimi partnerami staramy się zabezpieczyć dla potomnych cenne pozostałości naszego wspólnego dziedzictwa – tłumaczy dyrektor Janiszewska-Jakubiak.
Kaplica Krzyżanowskich – rys historyczny
Cmentarne mauzoleum powstało w miejscu dawnej kaplicy Cetnerów w latach 1890-1891 według projektu Jana Tomasza Kudelskiego w modnym wówczas stylu neogotyckim. Prace budowlane wykonała znana lwowska firma Jana Lewińskiego. Kaplica, którą wzniesiono na zlecenie Stanisława Krzyżanowskiego z myślą o upamiętnieniu jego matki, jest ceglana i ma sygnaturkę (wieżyczkę) pokrytą miedzią. Dach zdobią charakterystyczne żygacze-chimery, wykonane z piaskowca, oraz kamienne maswerki w oknach przeszklonych witrażami wykonanymi przez renomowany Tiroler Glasmalerai und Mosaik Anstalt z Innsbrucku. Detale rzeźbiarskie najprawdopodobniej są dziełem współpracownika Kudelskiego – Piotra Witalisa Harasimowicza. Do wnętrza wchodzi się po schodkach, a ich balustrada to arcydzieło metaloplastyki. Całość uzupełniają elementy z kolorowej, szkliwionej ceramiki oraz malowidła ścienne.
Instytut Polonika jest państwową instytucją kultury powołaną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. Piotra Glińskiego, która jako jedyna w Polsce systemowo zajmuje się ochroną polskiego dziedzictwa kulturowego poza granicami kraju. Największa część działań podejmowanych przez Instytut obejmuje tereny wschodnie dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, co wynika nie tylko z historii tych terenów, ale także skupienia w tym miejscu zabytków sztuki i architektury o wyjątkowej wartości artystycznej. Instytut zajmuje się też ochroną polskiego dziedzictwa na Litwie.
Inf. MKiDN
