Szanowni Państwo, dzisiaj mamy ostatnie „Spotkanie z językiem”, a mieliśmy ich dwadzieścia. Mówiliśmy o poprawności językowej, o etymologii i znaczeniu wyrazów, o nazwach własnych. Natomiast nie poruszyliśmy tak ważnego zagadnienia, jakim jest geneza języka polskiego na Litwie, i o tym chciałabym pokrótce opowiedzieć.

Kilka spotkań poświęciliśmy nazwiskom, a dzisiaj będziemy mówić o imionach. Imię obok nazwiska jest najważniejszym elementem służącym do identyfikacji człowieka. Każdy po urodzeniu otrzymuje imię, które wybierają dla niego rodzice lub opiekunowie.

Mówiliśmy już o odmianie nazwisk męskich, wypada zatem trochę miejsca poświęcić nazwiskom noszonym przez kobiety. Zasady odmiany nazwisk kobiet są nieporównanie prostsze niż zasady odmieniania nazwisk mężczyzn, przede wszystkim ze względu na to, że odmianie podlegają tylko nieliczne nazwiska, tylko te, które mają końcówkę -a.

Kontynuujemy temat odmiany nazwisk, która nastręcza wiele trudności.

Tematem naszego dzisiejszego spotkania będą nazwiska, a mianowicie ich odmiana, która nastręcza wiele trudności. Współcześnie obserwuje się coraz silniejszą tendencję do nieodmieniania nazwisk.

Dzisiaj porozmawiajmy o nazwiskach. Należy zaznaczyć, że współczesne znaczenie wyrazu nazwisko utrwaliło się dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Chociaż wyraz nazwisko po raz pierwszy został zanotowany w XVI wieku, lecz w odmiennym niż dzisiaj znaczeniu, mianowicie znaczył tyle co obecne słowo nazwa.

Dzisiejsze spotkanie chcę poświęcić słowom, które w pewnym stopniu ułatwiają nam mówienie, lecz nic nie znaczą, nie wnoszą do naszej wypowiedzi żadnych nowych treści, są po prostu niepotrzebne. Można je nazywać wtrętami językowymi, natrętami, słowami chwastami, słowami protezami, przerywnikami, wypełniaczami itd.

O frazeologizmach, czyli utartych połączeniach wyrazowych, które mają przenośne znaczenie, już mówiłam w jednym ze „Spotkań z językiem...”. Jednakże chodziło mi wtedy o ich poprawność. Dzisiaj natomiast chciałabym zwrócić uwagę na archaiczne, czyli na dawne wyrazy i dawne znaczenia wyrazów, które pozostały jedynie w składzie pewnych związków frazeologicznych.

W języku polskim na Litwie (w tym też w odmianie używanej przez polską inteligencję) występuje sporo wyrazów, które pomimo identycznego brzmienia z odpowiednikami ogólnopolskimi mają inne znaczenie, najczęściej przejęte od podobnych formalnie wyrazów występujących w języku rosyjskim lub białoruskim albo w obu tych językach, a także w nielicznych wypadkach w języku litewskim.