Ojciec Józefa Mackiewicza, Antoni, pochodzący z polskiej rodziny szlacheckiej był dyrektorem i współwłaścicielem petersburskiej firmy importującej wina „Fochts i Spółka”. Jego matka, Maria z Pietraszkiewiczów, pochodziła z Krakowa. Józef był bratem Stanisława i Seweryny, matki Kazimierza Orłosia i babki Macieja Orłosia. W 1907 r. rodzina Mackiewiczów przeniosła się do Wilna, gdzie trzy lata później Józef rozpoczął naukę w gimnazjum klasycznym im. Winogradowa. Będąc uczniem szóstej klasy gimnazjum, jako siedemnastolatek, wziął ochotniczo udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po jej ukończeniu, mimo braku matury, rozpoczął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim, których jednak nie ukończył. Studiował także na powstałym w Wilnie Uniwersytecie Stefana Batorego. Z powodów finansowych studiów nie ukończył, lecz najprawdopodobniej otrzymał absolutorium.

Pierwsze artykuły opublikował na początku lat 20. W latach 1923-1939 Mackiewicz pracował w wychodzącym w Wilnie dzienniku „Słowo”, którego redaktorem naczelnym był Stanisław Mackiewicz, jego starszy brat. Nieudane małżeństwo, jakie zawarł w 1924 z nauczycielką Antoniną Kopańską (z którą miał córkę Halinę), rozpadło się po kilku latach. Po rozejściu się z żoną związał się na krótko z Wandą Żyłowską (zmarłą w czasie wojny), z którą miał córkę Idalię mieszkającą aż do swojej śmierci (1998) w Wilnie (syn Idalii jest obywatelem Litwy). Ożenił się ponownie w 1939 (ślub prawosławny) z pracującą w „Słowie” Barbarą Toporską (z tego związku nie miał dzieci). W 1973 – po śmierci Antoniny Kopańskiej – Barbara i Józef zawarli ślub katolicki.

W roku 1936 Józef Mackiewicz wydał tom nowel 16. między trzecią i siódmą, a następnie w 1938 Bunt rojstów, będący wyborem reportaży pisanych dla „Słowa”. W tym samym roku, w proteście przeciw polityce państwa wobec mniejszości narodowych przeszedł na prawosławie. Po wkroczeniu Sowietów do Polski uciekł do Kowna, jednak w listopadzie 1939 r. po przejęciu Wilna przez Litwinów powrócił i wydawał jedną z trzech ukazujących się w Wilnie gazet codziennych – „Gazetę Codzienną”.

W maju 1940 roku rząd litewski pozbawił go prawa publikacji, a gdy 15 czerwca 1940 r. Wilno ponownie przeszło w ręce sowieckie, zarabiał na życie, pracując jako drwal i woźnica (jak sam wyznał w wywiadzie udzielonym Bronisławowi Mamoniowi z „Tygodnika Powszechnego”, był wtedy „furmanem konnego wozu ciężarowego”).

Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 roku Niemcy zaproponowali mu redagowanie pisma w języku polskim, jednak Józef Mackiewicz stanowczo odmówił. W 1941 opublikował w „Gońcu Codziennym”, piśmie wydawanym przez okupacyjne władze niemieckie w języku polskim, kilka antykomunistycznych artykułów, które podpisał inicjałami J. M.

Na przełomie 1942-1943 roku Józef Mackiewicz został skazany przez sąd specjalny AK na karę śmierci (chociaż w 1942 roku nic nie opublikował w czasopismach wydawanych przez Niemców). Sergiusz Piasecki, kierujący Egzekutywą AK, odmówił zastrzelenia Mackiewicza, zaś ppłk Aleksander Krzyżanowski, komendant Okręgu Wileńskiego, podjął decyzję o jego uniewinnieniu. Do dzisiaj nie są jasne okoliczności wydania wyroku śmierci, prawdopodobnie stała za tym agentura sowiecka w szeregach AK – sprawę tę drobiazgowo analizował prof. Włodzimierz Bolecki w książce Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu (Zarys monograficzny).

W maju 1943 po odkryciu przez Niemców w Katyniu grobów oficerów polskich zamordowanych przez Sowietów, na zaproszenie niemieckie i za zgodą polskich władz podziemnych udał się do Katynia jako obserwator ekshumacji zwłok. Po powrocie w „Gońcu Codziennym” ukazał się wywiad z Józefem Mackiewiczem pt. Widziałem na własne oczy, w którym zrelacjonował pobyt w miejscu kaźni polskich oficerów. W 1944 w Warszawie powtarzano pogląd, jakoby za ten wywiad PPR lub inna organizacja wydała na Józefa Mackiewicza wyrok śmierci.

Uciekając przed ponowną okupacją sowiecką w 1944, Józef Mackiewicz wraz z żoną przedostali się do Warszawy. Udało im się opublikować trzy numery pisma „Alarm”, gdzie dowodzili, że wygrana Sowietów w wojnie z Niemcami oznacza dla Polski kolejną okupację, tym razem sowiecką. Wciąż uciekając przed Sowietami, jesienią 1944 Mackiewiczom udało się dotrzeć do Krakowa; Józef Mackiewicz napisał tutaj broszurę Optymizm nie zastąpi nam Polski. W styczniu 1945 Mackiewiczowie wyjechali do Rzymu i na zlecenie Biura Studiów 2. Korpusu Polskiego Józef Mackiewicz opracował białą księgę o mordzie katyńskim – Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów z przedmową gen. Andersa, która ukazała się w 1948.

W 1945 roku Józef Mackiewicz został oczyszczony z zarzutu kolaboracji z hitlerowcami przez sąd koleżeński Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W Rzymie ukazał się też reportaż Józefa Mackiewicza o mordzie w Ponarach.

W latach 1946-1947 Józef Mackiewicz zaczął regularnie publikować w kilku pismach emigracyjnych, m.in. w paryskiej „Kulturze”, londyńskich „Wiadomościach”, tygodniku „Lwów i Wilno” itd. Współpracował z emigracyjną prasą litewską, ukraińską, białoruską i rosyjską. W tym też czasie Mackiewiczowie przenieśli się do Londynu. W roku 1949 Mackiewicz opublikował w Szwajcarii, w tłumaczeniu na język niemiecki, swoją książkę o zbrodni katyńskiej: Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary (tytuł niemiecki: Katyn – ungesühntes Verbrechen). Później ukazywała się ona w tłumaczeniu na inne języki. Autor nie chciał jej wydawać po polsku, aby nie skonfliktować się z generałem Władysławem Andersem, gdyż książka Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów z przedmową generała już się ukazała.

Rok 1951 to przede wszystkim publikacja The Katyń Wood Murders, pierwszej książki na temat zbrodni katyńskiej w języku angielskim. Kilka miesięcy później Józef Mackiewicz został powołany przez Specjalną Komisję Śledczą Kongresu Stanów Zjednoczonych do Zbadania Zbrodni Katyńskiej (tzw. Komisję Maddena) jako świadek i jednocześnie ekspert.

W 1955 Mackiewiczowie przenieśli się na stałe z Londynu do Monachium. Tu żyli oboje aż do śmierci, utrzymując się z mizernych honorariów za publikacje. W tym czasie ukazały się dwie kolejne książki Józefa Mackiewicza: Droga donikąd i Karierowicz. Dwa lata później wydana została Kontra – powieść o Kozakach dońskich walczących w II wojnie światowej przeciw Sowietom, którzy na mocy układu w Jałcie wydani zostali przez aliantów Sowietom (tzw. operacja Keelhaul). W 1962 r. ukazała się Sprawa pułkownika Miasojedowa oraz wydane własnym nakładem Zwycięstwo prowokacji, rzecz o przyczynach rozprzestrzeniania się komunizmu na świecie. Kolejne książki Józefa Mackiewicza to wydany w 1964 zbiór nowel Pod każdym niebem (ponowne wydanie z 1989 r. nosi tytuł Ściągaczki z szuflady Pana Boga), Lewa wolna (1965 r.) i Nie trzeba głośno mówić (1969). W 1972 ukazała się analiza polityki papieża Jana XXIII wobec komunizmu – książka W cieniu krzyża. W 1975 w książce Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy Józef Mackiewicz kontynuował krytykę polityki Kościoła katolickiego wobec komunizmu, tym razem za pontyfikatu papieża Pawła VI.

W 1971 prezydent RP na Uchodźstwie August Zaleski odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.

W 1974 uniwersytet amerykański w Kansas zgłosił Mackiewicza do Nagrody Nobla.

Józef Mackiewicz zmarł 31 stycznia 1985; jego żona przeżyła go o niecałe pół roku. Prochy obojga małżonków spoczęły w Londynie.

W 2009 Nina Karsov otrzymała nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie za edycję dzieł zebranych Józefa Mackiewicza.

W tym roku przypada 120. rocznica urodzin Józefa Mackiewicza, a rok 2022 został ogłoszony przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej rokiem pisarza.

Na podst. wikipedia.pl