23 sierpnia jest dla mieszkańców krajów bałtyckich oraz całej Europy symbolem pamięci o ofiarach stalinizmu i nazizmu. Dokładnie 81 lat temu – 23 sierpnia 1939 roku – podpisany został pakt Ribbentrop-Mołotow. Przedstawiciel III Rzeszy Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow, reprezentujący Związek Radziecki, podpisali wtedy w Moskwie pakt o nieagresji oraz tajny protokół, którego wynikiem był między innymi podział Polski i krajów bałtyckich.

W roku 2008 Parlament Europejski ustanowił 23 sierpnia Dniem Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, który potem przemianowano na Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. Jego celem jest upamiętnienie ofiar masowych deportacji i eksterminacji, a także zakorzenienie demokracji oraz wzmocnienie pokoju i stabilizacji w Europie.

W 50. rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow – 23 sierpnia 1989 roku – około 2 milionów mieszkańców Litwy, Łotwy i Estonii wzięło się za ręce, tworząc żywy łańcuch rąk o długości ponad 600 km łączący wszystkie trzy kraje. W taki sposób manifestowali niezależność trzech państw bałtyckich od Związku Radzieckiego.

Na Szlaku Bałtyckim stali też Polacy z Wileńszczyzny, którzy z ówczesnymi wydarzeniami wiązali liczne nadzieje. Rzeczywistość okazała się jednak brutalna – nawet wiele lat po obaleniu „dyktatury proletariatu” polska mniejszość narodowa na Litwie nadal musi walczyć o swoje prawa, o odzyskanie zagrabionej jeszcze przez sowietów ojcowizny, o polskie szkoły, o swobodne używanie języka ojczystego w przestrzenii publicznej, czy o poprawny zapis imion i nazwisk.

Fenomen Szlaku Bałtyckiego został doceniony na świecie. Przed jedenastu laty został on wciągnięty na listę Dziedzictwa Dokumentalnego UNESCO.

Dziś przypada 32. rocznica Szlaku Bałtyckiego. Tego dnia został zorganizowany Łańcuch Wolności dla Białorusi. Wzięło w nim udział około 20 tysięcy osób – według wstępnych szacunków, miało to być 50 tysięcy uczestników.