9.2. Rozszerzany zakres usług socjalnych. W celu zapewnienia godnych warunków życia dla seniorów samorząd rozszerza infrastrukturę usług socjalnych skierowanych do nich. W 2020 roku dobiegła końca budowa Domu Seniora we wsi Wielka Kosina w gminie kowalczuckiej, przygotowano dokumenty do uzyskania licencji. Dom o wartości 1 mln euro na 25 miejsc to już druga powołana przez samorząd placówka świadcząca długoterminową (krótkoterminową) opiekę socjalną osobom specjalnej troski. W dwupiętrowym nowocześnie urządzonym budynku jest 15 pokoi, każdy z nich posiada pomieszczenie sanitarne. Urządzono również gabinety lekarza, pielęgniarek oraz zabiegów, 2 kuchenki, jadalnię, pomieszczenia do zajęć i wypoczynku oraz pokój do prywatnych spotkań, niewielką kapliczkę. Planowane jest również urządzenie salki do kinezyterapii.

Obecnie rząd realizuje reorganizację systemu opieki instytucjonalnej, której celem jest maksymalna decentralizacja tego systemu. W związku z tym samorząd zainicjował projekt „Rozwój usług wspólnotowych z zakresu zakwaterowania i prowadzenia zajęć dla osób z niepełnosprawnością umysłową i (lub) psychiczną w rejonie wileńskim”. Planowana jest budowa dwóch nowych domów wspólnotowych, w których zostałyby zakwaterowane osoby z niepełnosprawnością umysłową i (lub) psychiczną w wieku produkcyjnym oraz Dziennego Centrum Zajęć i warsztatów socjalnych.

Grupą docelową usług są osoby otrzymujące wspólnotowe usługi zakwaterowania oraz inni mieszkańcy rejonu z niepełnosprawnością umysłową lub psychiczną. Zaplanowano ogółem 32 miejsca w Wielkiej Rzeszy (wyburzenie starego budynku i budowa nowego) i w Pikieliszkach (wyburzenie starego budynku i budowa nowego). Na działalność Dziennego Centrum Zajęć i warsztatów socjalnych składają się: uprawa ziół leczniczych, przyprawowych, kwiatów, drzew owocowych, pakowanie wysuszonych ziół, komponowanie bukietów, wicie palm, produkcja upominków. W 2020 roku samorząd podpisał umowę o finansowanie. Wartość projektu – 1,2 mln euro. Ma zostać zrealizowany w 2023 roku.

9.3. Uwaga dla niepełnosprawnych mieszkańców rejonu. Od 2012 r. samorząd pomyślnie realizuje funkcję oceny i selekcji, finansowania i kontroli realizacji projektów z zakresu usług rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych we wspólnocie. W 2020 roku samorząd na dofinansowanie 9 projektów i sfinansowania 1 projektu przeznaczył 50 000 euro. Finansowanie rozdysponowano pomiędzy 10 organizacji działających w sferze integracji społecznej osób niepełnosprawnych. W 2020 roku w ramach realizacji projektów z zakresu usług rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych we wspólnocie usługi otrzymało 414 osób niepełnosprawnych i członków ich rodzin. Na realizację projektów wykorzystano 207 501 euro.

W związku ze wzrostem zapotrzebowania wiele uwagi poświęca się usługom, w ramach których osobom świadczona jest wymagająca stałej opieki specjalistów pomoc kompleksowa – usługi długoterminowe/krótkoterminowe oraz usługi dziennej opieki.

W 2020 roku za wyświadczone usługi opieki socjalnej instytucjom świadczącym usługi opieki socjalnej samorząd przyznał 1 509 586 euro, z czego 767 018 euro stanowiły środki budżetu państwowego i 742 566 euro środki z budżetu samorządu.

W ramach zwiększania samodzielności osób z niepełnosprawnością oraz ich integracji społecznej w 2020 roku do potrzeb dorosłych osób niepełnosprawnych dostosowano 10 mieszkań. Wykorzystano na ten cel 75 403 euro, z czego 37 737,64 euro stanowiły środki z budżetu samorządu, 37 665 euro – środki z budżetu państwa.

5 mieszkań dostosowano do potrzeb dzieci z niepełnosprawnością. Na ten cel wykorzystano środki z budżetu państwa – 9 811,20 euro (tabela 2. Dane o dostosowywaniu mieszkań do potrzeb niepełnosprawnych mieszkańców rejonu). 

9.4. Pieniężne wsparcie socjalne oraz zasiłki socjalne. Rodzinom wychowującym dzieci świadczone jest wsparcie określone w Ustawie o świadczeniach dla dzieci. Wsparcie to przyznawane jest z budżetu państwa. W 2020 roku na ten cel wykorzystano o 3 453,3 tys. euro więcej niż w roku 2019.

W 2020 roku samorząd rozpoczął wypłacanie nowego świadczenia – na tymczasową opiekę nad dzieckiem. Świadczenie to przyznano 12 dzieciom.

Po wejściu w życie Ustawy o jednorazowych świadczeniach na dzieci na zmniejszenie skutków wywołanych pandemią COVID-19 dzieci (osoby), które od 16 marca 2020 roku otrzymywały świadczenie na dziecko, otrzymały również prawo do otrzymania dodatkowego jednorazowego świadczenia. W 2020 roku świadczenie to przyznano 26 946 dzieciom. Wykorzystano na ten cel 2 988 080 euro.

W celu wsparcia rodzin, wychowujących dzieci w wieku szkolnym (nieodpłatne posiłki w szkołach oraz wsparcie na zakup przyborów szkolnych) samorząd pozytywnie zaopiniował 3419 wniosków o przyznanie wsparcia socjalnego dla uczniów.

Wsparcia na zakup przyborów szkolnych udzielano zarówno w formie pieniężnej, jak też – niepieniężnej, jeżeli rodzina ucznia należy do grupy ryzyka społecznego. Na nabycie przyborów szkolnych w 2020 roku na jednego ucznia przyznawano po 78 euro. Wykorzystano na ten cel 144 930 euro. Wsparcie z tego tytułu otrzymało 1865 uczniów (tabela 3. Porównanie danych dot. wsparcia na zakup przyborów szkolnych).

Od czerwca 2020 roku Służba Zatrudnienia zarejestrowanej bezrobotnej osobie przyznawała zasiłek na poszukiwanie pracy. Zasiłek ten jest częścią ogólnego pakietu środków, skierowanych na złagodzenie ujemnych skutków pandemii COVID-19 i kwarantanny. Ten konkretnie zasiłek ma zapewnić minimalne dochody osobom, które straciły pracę, a nie znalazły nowej. Bezrobotnym, którym wypłacane było świadczenie socjalne, zasiłek ten wynosi 200 euro. Ponieważ wysokość zasiłku przekracza wysokość dochodów wspieranych przez państwo, wypłacanie świadczenia socjalnego osobom, które otrzymują zasiłek na poszukiwanie pracy, zostało przerwane. Z tego powodu o ponad 19 proc. w porównaniu do roku 2019 zmniejszyła się liczba odbiorców świadczenia socjalnego.

Tabela 1. Liczba odbiorców pieniężnego świadczenia socjalnego oraz wykorzystane na ten cel kwoty w l. 2017-2020

Rodzinom, osobom samotnym, które znalazły się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej z powodu choroby, niepełnosprawności, nieszczęścia w rodzinie lub z innych powodów i pobierającym niskie dochody, przyznawane są jednorazowe zasiłki. W 2020 roku o przyznanie jednorazowego zasiłku zwróciło się 1346 osób (rodzin), wykorzystano na ten cel 137 633 euro. W porównaniu do roku 2019 w roku 2020 o przyznanie jednorazowego zasiłku materialnego zwróciło się o 477 osób (rodzin) więcej, wypłacono o 65 254 euro więcej.

9.5. Usługi socjalne dla rodziny i dziecka. Liczba dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej w rejonie wileńskim stale maleje (Tabela 4). W rejonie wileńskim bez rodziców wychowuje się 234 dzieci, w tym 150 przebywa pod opieką w rodzinach, 6 – w rodzinach wspólnotowych, 68 dzieci przebywa w placówkach, pozostałe dzieci – w rodzinach opiekunów dyżurnych (tabela 4. Liczba dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej w rejonie wileńskim).

„Rejon wileński bez domów dziecka” to cel, w kierunku którego samorząd podąża od początku reorganizacji systemu opieki nad dziećmi.

Wspólnotowe domy dziecka to działające według modelu środowiska bliskiego rodzinie domy dziecka, założone w osobnych mieszkaniach we wspólnocie dla dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej, dzieciom niepełnosprawnym lub dzieciom specjalnej troski.

Do końca 2020 roku nie miało już zostać dużych domów dziecka, jednak od początku reorganizacji samorząd ciągle musiał stawiać czoła ogromnym wyzwaniom (rys. 5. Analiza opieki nad dziećmi pozbawionymi opieki rodzicielskiej).

W ramach reorganizacji systemu opieki instytucjonalnej samorząd rejonu wileńskiego realizuje również projekt „Rozwój wspólnotowych domów dziecka oraz centrów dziennego pobytu dla dzieci w samorządzie rejonu wileńskiego”. W 2020 roku podpisano umowę o finansowaniu projektu. Na projekt się składają dwie oddzielne działalności:

Reorganizacja placówek społecznych w ten sposób, by dzieci pozbawione opieki rodzicielskiej wychowywały się w małych grupach, gdzie każde dziecko otoczone byłoby indywidualną uwagą. Decentralizacja placówek stwarza możliwości wychowywania się w środowisku, które jest zbliżone do środowiska rodzinnego. Planowane jest nabycie dwóch domów mieszkalnych w Niemenczynie i założenie w nich wspólnotowych domów opieki dla dzieci na 16 osób, gdzie stworzona zostałaby im możliwość docierania na piechotę do szkół i aktywnego udziału w życiu wspólnoty. W ten sposób zostanie osiągnięty cel przejścia od opieki instytucjonalnej do usług świadczonych w rodzinie i wspólnocie. Wartość projektu – 300 tys. euro. Z czego 240 tys. euro. stanowiłyby środki unijne. Projekt ma zostać zrealizowany w 2022 roku.

Centra dziennego pobytu dla dzieci. Obecnie do Centrum Dziennego pobytu dla Dzieci w Niemenczynie stale uczęszcza 20 osób. Po zrealizowaniu projektu planuje się, że liczba uczęszczających do centrum osób wzrośnie do 30. Wartość projektu – prawie 90 tys. euro, z czego 80 tys. euro otrzymano z funduszy unijnych. Projekt ma zostać zrealizowany w III kwartale 2021 roku.

9.6. Kompleksowe usługi dla rodziny. W 2020 roku w celu zapewnienia dostępności usług dla rodziny kontynuował rozpoczęty w 2018 roku finansowany ze środków państwa i funduszy unijnych projekt „Usługi kompleksowe dla rodzin rejonu wileńskiego”. Jego celem jest stworzenie rodzinom warunków do otrzymywania usług kompleksowych poprzez zapewnienie dostępności usług najbliżej miejsca zamieszkania rodziny, udzielanie rodzinie pomocy w przezwyciężaniu różnych kryzysów. Od początku realizacji projektu usługi kompleksowe wyświadczono dla 1000 mieszkańców rejonu. W 2020 roku świadczenie i dostępność usług utrudniały ogłoszone na skalę państwa kwarantanny, z powodu których nie zdążono rozpocząć świadczenia niektórych usług, część była świadczona w sposób zdalny. W ramach projektu rodziny rejonu wileńskiego zapraszane są na szkolenia pozytywnego rodzicielstwa, udziela się konsultacji psychologów, świadczone są usługi mediacji, pomoc asystenta osobistego dla osób z niepełnosprawnością, usługa opieki nad dzieckiem, organizowane są zajęcia socjokulturowe (tabela 6. Odbiorcy kompleksowych usług dla rodziny).

9.7. Dostępność usług socjalnych. W celu zapewnienia dobrobytu i bezpieczeństwa dzieci, zwiększania jakości i dostępności usług świadczonych dla rodziny i opiekunów we wrześniu 2020 roku Centrum Kryzysowe Rodziny i Dziecka Rejonu Wileńskiego w Kowalczukach otrzymało nowy samochód osobowy.

Państwowa Służba Ochrony Praw Dziecka i Adopcji przy Ministerstwie Opieki Socjalnej i Pracy wespół z partnerami od początku 2019 roku realizuje finansowany przez UE projekt „Zwiększanie dobrobytu i bezpieczeństwa dzieci, poprawa jakości oraz rozwój dostępności usług świadczonych dla rodziny i opiekunów”. W projekcie uczestniczy samorząd rejonu wileńskiego wespół z partnerami – Centrum Dobrobytu Rodziny i Dziecka Rejonu Wileńskiego oraz Centrum Kryzysowym Rodziny i Dziecka Rejonu Wileńskiego. Samochód został nabyty ze środków projektowych oraz środków budżetu samorządu.

W ramach realizacji tegoż projektu w 2019 roku nowy samochód osobowy został przekazany do Centrum Dobrobytu Rodziny i Dziecka Rejonu Wileńskiego w Giejsiszkach.

9.8. Organizacje pozarządowe. Administracja Samorządu Rejonu Wileńskiego udziela wiele uwagi współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz realizacji wspólnych projektów. Decyzją Rady samorządu rejonu wileńskiego z dnia 25 września 2019 roku powołana została Rada Organizacji Pozarządowych, na jednoroczną kadencję został wybrany jej przewodniczący i wiceprzewodniczący. Rada jest instytucją doradczą, która zapewnia udział organizacji pozarządowych w formowaniu i realizacji polityki większego udziału organizacji pozarządowych w samorządzie.

9.9. Działająca od roku Rada Rodziny przyczynia się do tworzenia i umacniania bezpiecznego środowiska w rodzinie i dla rodziny, poprawy dostępności skuteczności usług publicznych dla rodziny, składa instytucjom i placówkom samorządowym propozycje dotyczące doskonalenia działań z zakresu tworzenia w samorządzie środowiska przychylnego rodzinie.

Kierownik Wydziału Usług Socjalnych dla Rodziny i Dziecka administracji samorządu rejonu wileńskiego Krystyna Malinowska została jednym z 15 członków Narodowej Rady Rodziny. Skład Rady 4 czerwca 2020 roku zatwierdził Sejm.

(Cdn.)