Kolejne wszechświatowe konferencje odbyły się w Danii (1949), w Kanadzie (1960), w Japonii (1972), we Francji (1985), w Niemczech (1997), w Brazylii (2009). W międzyczasie powstała Międzynarodowa Rada Oświaty Dorosłych (1973) oraz rozpoczęły swą działalność setki uniwersytetów trzeciego wieku (w Polsce ich liczba już przekroczyła pół tysiąca). Wymienione konferencje skupiały uwagę ekspertów na rozwiązaniu ważnych międzynarodowych problemów stale starzejącego się społeczeństwa, ich uczestnicy zgodnie traktowali oświatę dorosłych jako ważną część składową ogólnego systemu światowego poszczególnych państw i w rozwoju tej oświaty widzieli podstawową strategię przyśpieszenia jej globalizacji, rozwoju cywilizacyjnego i społecznego świata oraz ludzkości.

Docenić dorobek seniorów

14 września 2011 r. Parlament Europejski i Rada UE podjęły Decyzję w sprawie Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej 2012. W Polsce zatwierdzono rządowy program określonej puli środków dla uniwersytetów trzeciego wieku, które biorą częściowy udział w wykonaniu niektórych funkcji samorządów (oświatowych, kulturalno-turystycznych, zdrowotnych, socjalnych itd.).

Na Litwie obecnie działa już około 50 UTW, w tej liczbie 6 polskich: W Wilnie – 2 (UTW i ATW), w Kiejdanach (filie w Kownie i Poniewieżu), w Solecznikach (filie w Ejszyszkach i Jaszunach), w Niemenczynie, w Kłajpedzie (oraz w Nowych Święcianach polska filia litewskiego UTW). Szkoda, że władze naszego kraju dotychczas nie docenili dorobku seniorów, nie mają państwowego programu pomocy merytorycznej i dofinansowania działalności UTW.

Początek działalności

15 stycznia 2011 roku członkowie Komitetu Organizacyjnego (A. Jankowski, H. Bogdanowicz, D. Jankowska, R. Bućko, T. Czułkiewicz, St. Dudojć, B. Komolubio, W. Duchniewicz i T. Sudnicki) po czterech roboczych spotkaniach zwołali założycielskie zebranie Polskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Solecznikach, na które przybyło 71 seniorów, zdecydowanych brać udział w procesie dokształcania się dorosłych. Został zatwierdzony statut, wybrano siedmioosobowy Zarząd (prezes A. Jankowski, wiceprezes H. Bogdanowicz, skarbnik K. Bingelienė i członkowie zarządu: R. Bućko, St. Molienė, J. Chorościn i T. Czułkiewicz), komisje – rewizyjną (przewodnicząca A. Grygorowicz) i statutową (przewodniczący St. Lewkowicz) oraz zatwierdzono program działalności. Po uporządkowaniu dokumentacji, otrzymaniu od administracji rejonu pomieszczenia na biuro, wykonaniu pieczęci i otwarciu konta bankowego już 22 lutego PUTW został prawnie zarejestrowany jako zrzeszenie w Registrze Osób Prawnych LR.

Zakładając PUTW w Solecznikach mieliśmy poważne obawy, czy uda nam się uskutecznić te zadania, biorąc pod uwagę duże odległości między miasteczkami i wsiami (połowę terytorium rejonu pokrywają lasy), niedogodności w rozkładach jazdy autobusów, a najważniejsze – brak wyższych uczelni, na materiałowo-naukowej bazie których działają wszystkie UTW w Europie. Nie sprzyjał temu także ówczesny kryzys finansowy, a galopujący wzrost cen zmuszał nisko uposażonych emerytów do dodatkowych zajęć w gospodarstwie domowym. Okazało się jednak, że większość naszych seniorów jest zahartowana na różne doświadczenia losu, pragnie dalej brać aktywny udział w życiu społecznym, dokształcać się, obcować, poznawać świat, nabywać nowe umiejętności, dzielić się doświadczeniem, pomagać bliźnim. Trzeba też przyznać, że nasza działalność byłaby niemożliwa bez stałej opieki i merytoryczno-finansowej pomocy samorządu rejonu, szczególnie mera Zdzisława Palewicza, który załatwił pomieszczenia na biuro, rokrocznie okazywał finansową pomoc na częściową opłatę autokarów, osobiście organizował i towarzyszył na historyczno-edukacyjnych wycieczkach do gmin rejonu. Doznawaliśmy też pełnego zrozumienia i pomocy ze strony dyrektora administracji samorządu Józefa Rybaka oraz kierowniczek wydziałów Reginy Markiewicz, Reginy Sokołowicz, Ireny Kołosowskiej i in.

Dwupoziomowy model pracy

W ciągu 10 lat działalności udało się wypracować swoisty dwupoziomowy model pracy – wykłady, imprezy i wycieczki edukacyjno-kulturoznawcze na pierwszym ogólnouniwersyteckim poziomie oraz imprezy i warsztaty na drugim poziomie w filiach (Soleczniki, Ejszyszki, Jaszuny) i w kołach zainteresowań (twórczość amatorsko-artystyczna, turystyka, religioznawstwo, gospodarstwo domowe, ogrodnictwo, sport, chór, kabaret i in). Cieszy też wytrwałość seniorów w działalności PUTW i prawie stały stan osobowy słuchaczy. W ciągu 10-lecia ubyło bardzo mało osób, a i te z poważnych przyczyn zdrowotnych, przybywał natomiast rokrocznie nowy narybek. Rozpoczęliśmy działalność od 71 członków, a w 2020 roku mieliśmy już 103 słuchaczy. Na sprawozdawczo-wyborczych zebraniach w końcu każdej 3-letniej kadencji słuchacze powierzali kierownictwo uniwersytetem, filiami, komisjami i kołami zainteresowań tym samym doświadczonym i zasłużonym osobom, to też zmian kadrowych było niewiele. Ewenementem jest także to, że nasz uniwersytet nie posiada przewidzianego w statutach wybieranego sądu koleżeńskiego, nie było nigdy takiej potrzeby. Regularnie w pierwszą środę każdego miesiąca odbywały się posiedzenia członków zarządu, na których omawiano wyniki działalności za przeszły miesiąc, zatwierdzano plan przedsięwzięć na następny oraz zatwierdzano miesięczne dochody i wydatki na działalność statutową. W końcu każdego semestru na posiedzeniach Rady PUTW omawiano wyniki wykonania planu edukacji oraz zatwierdzano plan na następny semestr.

Edukacja poprzez zwiedzanie

W związku z brakiem wyższej uczelni w naszej miejscowości, a to znaczy i wykładowców, najbardziej optymalnym w naszej działalności okazał się wariant łączenia wykładów z zajęciami praktycznymi i wycieczkami na obiekty historyczne, sakralne czy też turystyczno-krajoznawcze. W tym celu opracowaliśmy siedem tematycznych wieloetapowych projektów edukacyjnych, które pomyślnie realizujemy na wycieczkach, wykorzystując prelekcje wykształconych przewodników turystycznych i muzealnych, profesorów i naukowców, działaczy społecznych i polityków, poetów i literatów. Większość naszych słuchaczy twierdzi, że w ciągu całego swojego życia nie zwiedzili tyle świata, ile podczas tych 10 lat udziału w PUTW. Naturalnie, ten sposób edukacji i rekreacji znacznie zwiększa wydatki (szczególnie wyjazdy wielodniowe do Polski). Edukację zapewniało nam wsparcie finansowe samorządu rejonowego, sponsorów, Ambasady RP w Wilnie, Senatu RP, fundacji i licznych przyjaciół w Polsce.

Do grona naszych wiernych przyjaciół należą m.in.: prezesi ATW w Olsztynie Czesław Wojniusz i Aldona Bagińska, prezes Stowarzyszenia Odra-Niemen we Wrocławiu Ilona Gosiewska, prezes DS SmithPolska w Kielcach Krzysztof Sadowski, Jolanta Bortkiewicz z Warszawy, wójtowie z Tarnowa Podgórnego Waldy Dzikowski i Tadeusz Czajka, prezes Stowarzyszenia Dar Serca Wojciech Janczewski i Edward Sobański, starosta Warszawsko-Zachodniego Powiatu Jan Żychliński, dyrektorzy DPS w Damaszce Arkadiusz Kiemczyński i w Pelplinie Rufin Wysocki, burmistrz m. Gniew Maciej Czarnecki, burmistrz Pelplina Mirosław Chyła, prezydent Starogardu Gdańskiego Janusz Stankowiak, starosta tczewski Mirosław Augustyn, dyrektor DK w Pelplinie Piotr Łaga oraz wielu innych, których w krótkim artykule nie sposób wymienić.

To dzięki nim nasi seniorzy podróżowali nie płacąc za autokary, hotele, posiłki i muzea. I jest to chyba najlepsza nagroda za ich determinację oraz poświęcenie się zachowaniu i rozwojowi polskiego języka i kultury na Wileńszczyźnie.

Wieloetapowe projekty

Już 10 lat pomyślnie realizujemy projekt „Śladami św. Jana Pawła II”: 1. etap – Szydłowo, Cytowiany, Góra Krzyży; 2. etap – Wilno, Kalwaria Wileńska; 3. etap – Warszawa, Niepokalanów, Częstochowa; 4. etap – Kraków, Łagiewniki, Wieliczka; 5. etap – Licheń, Poznań, Gniezno; 6. etap – Pelplin, Gniew, Gdańsk; 7. etap – Dźwińsk, Agłona; 8. etap – Studzieniczna, Augustów, Wigry; 9. etap – Warszawa, Wrocław, Częstochowa.

18 maja 2020 roku planowaliśmy zorganizować jubileusz setnej rocznicy urodzin św. Jana Pawła II, lecz pandemia COVID-19 pokrzyżowała nasze plany i mogliśmy to zorganizować dopiero 15 października w obecności 72 słuchaczy i wielu gości. W scenariuszu były wykorzystane archiwalne materiały wideo, fragmenty homilii i kazań Jana Pawła II, wygłaszanych pielgrzymek apostolskich, wspomnienia słuchaczy z podróży jego śladami. Po raz kolejny mieliśmy okazję wysłuchać nauczania Papieża Polaka i rozważać nad jego sensem. Uczniowie oraz dorośli deklamowali wiersze o Jubilacie, zaś chóry słuchaczy z solecznickiej i ejszyskiej filii wykonały ulubione piosenki papieża. Realizacja tego projektu zmusiła nas zastanowić się, co możemy uczynić, aby nauczanie św. Jana Pawła II wcielić w życie tu, gdzie mieszkamy, w naszych rodzinach, szkołach.

Podobnie realizujemy wieloetapowy projekt „Rola Marszałka Józefa Piłsudskiego w odrodzeniu Państwa Polskiego”. (Już wykonaliśmy: 1. etap – Powiewiórka, Zułów; 2. etap – Wilno, Rossy, Pikieliszki; 3. etap – Warszawa, Belweder; 4. etap – Warszawa, Kielce, Kraków; 5. etap – Dźwińsk, Krasław; 6. etap – Druskieniki; 7. etap – Warszawa, Belweder). Już zakończyliśmy wykonanie 6-etapowego projektu religioznawstwa ekumenicznego (1. Wiara rzymsko-katolicka – kościoły Wilna i Wileńszczyzny; 2. Wiara prawosławna – cerkiew pw. św. Ducha w Wilnie, cerkiew św. Tichona w Solecznikach, cerkwie staroobrzędowców w Gaju i Michnowie; 3. Judaizm – Wileńska Synagoga Chóralna; 4. Ewangelizm – Zbór Ewangelicko-Augsburski w Wilnie; 5. Wyznanie Karaimów wyłonione z judaizmu – kenesa w Trokach; 6. Islam – meczety tatarskie w Niemieżu k/Wilna i w Bohownikach k/Sokółki w Polsce. Dużym zaciekawieniem cieszy się projekt wycieczek „Przeszłość i teraźniejszość gmin rejonu solecznickiego”, który organizuje i nadzoruje osobiście mer rejonu Palewicz (Soleczniki – 2011, Biała Waka – 2012, Dziewieniszki – 2013, Butrymańce – 2014, Koleśniki – 2015, Turgiele – 2016, Podborze – 2017, Gierwiszki – 2018, Ejszyszki – 2019).

Spotkania integracyjne

Wiele uwagi udzielamy także wykładom edukacyjnym organizowanym w Solecznikach, Ejszyszkach i Jaszunach oraz imprezom rekreacyjnym: obchodom jubileuszów urodzin słuchaczy, balom tematycznym, obchodom świąt religijnych i państwowych, rocznic historycznych i literackich, spotkaniom sprzyjającym utrzymaniu więzi międzypokoleniowej z młodzieżą szkolną i innym imprezom towarzyskim. Rokrocznie grupa słuchaczy wyjeżdżała na tygodniowe Europejskie Spotkania Integracyjne PUTW do Olsztyna, pięć lat byliśmy odpowiedzialni za dowożenie na te spotkania grup polskich UTW z Litwy i Łotwy. Wystąpiliśmy z inicjatywą zorganizowania podobnych spotkań integracyjnych polskich UTW na Litwie. Pierwsze spotkanie odbyło się 20-21 listopada 2018 r. w Solecznikach, na które zaprosiliśmy delegacje polskich ATW z Wilna oraz UTW z Wilna, Kowna, Kiejdan, Poniewieża, Kłajpedy, Niemenczyna, Święcian i Dyneburgu. W pierwszym dniu zorganizowaliśmy gościom wycieczkę historyczno-krajoznawczą: Taboryszki-Turgiele-Pawłowo-Jaszuny-Soleczniki oraz wieczorem spotkanie integracyjne w restauracji z występami naszego chóru. Następny dzień był poświęcony obradom, wymianie doświadczenia pracy społecznej, zapoznaniu się z osiągnięciami rejonu oraz obchodom Święta Niepodległości Polski.

8-9 listopada 2018 r. drugie Integracyjne Spotkanie Polskich UTW na Litwie zorganizowała Wileńska ATW, natomiast trzecie zaplanowaliśmy także w Solecznikach „Śpiewajmy dla Niepodległej” w listopadzie 2021 r.

Sprawna działalność uniwersytetu jest zasługą prężnie działającego zarządu: wiceprezesów Henryki Bogdanowicz oraz Jadwigi Prowłockiej; skarbnika Krystyny Bingelienė, prezesów filii: w Solecznikach Stanisławy Molienė i Jadwigi Sinkiewicz, w Ejszyszkach Józefy Chorościn i Teresy Żuk, w Jaszunach Teresy Czułkiewicz, członków zarządu Reginy Bućko, Danuty Jankowskiej, przewodniczącej komisji rewizyjnej Alicji Grygorowicz, członków Rady Programowej PUTW Danuty Wasilewskiej, Franciszka Jeleńskiego, Zofii Marciszewskiej, Stefana Dudojcia, Magdaleny Dzikiewicz, kierowniczek kół zainteresowań Kazimiry Staniewicz, Wandy Turek, Teresy Jeleńskiej, Leokadii Cyronkienė oraz wielu innych uczestników twórczości artystycznej i literackiej.

Witalność, werwa, twórczy polot

Na początku naszej działalności nie spodziewaliśmy się takiej witalności, werwy, zapału i twórczego polotu, które pozytywnie wyróżniają słuchaczy PUTW. Niewątpliwie jest to wynik tego, że seniorzy-studenci twardo postanowili nie zamykać się w czterech ścianach swoich domów, sam na sam z troskami i chorobami, ale się dokształcać, rozwijać swoje talenty, aktywnie spędzać czas w towarzystwie rówieśników, nie absorbują zbytnio swoimi problemami domowników, a w swoim gronie są sobie nawzajem potrzebni. Przez aktywność i ciekawość świata zjednują sobie przyjaciół, mnożą sympatyków, doświadczają poczucia satysfakcji z własnych dokonań. Ostatnio kwarantanna pandemii COVID-19 boleśnie przyhamowała naszą działalność, lecz nie tracimy kontaktów, telefonicznie i komputerowo dzielimy się radami, organizujemy niezbędną wzajemną pomoc, podtrzymujemy się wzajemnie duchowo, zdalnie bierzemy udział w zebraniach i konferencjach, omawiamy przeczytane książki i oglądane w telewizji filmy i nie tracimy nadziei, że następne dziesięciolecie będzie ciekawe i treściwe.

Antoni Jankowski,
prezes PUTW w Solecznikach

Tygodnik Wileńszczyzny