Ejszyszki – druga pod względem wielkości miejscowość w rejonie solecznickim, licząca 3800 mieszkańców. Większość z nich – prawie 85 proc. – to Polacy, dlatego usłyszeć inny język na ejszyskiej ulicy jest rzeczą dość skomplikowaną. Powierzchnia gminy zajmuje 63 km², na których mieści się 18 wsi. W całej gminie miejsce swojego zameldowania deklaruje 4656 osób. Nazwa miasta, według legendy, wywodzi się od jednego z najdzielniejszych wojów litewskich Eisziusa, który dostał te ziemie w XI wieku w nagrodę za odzyskanie ich od książąt ruskich. Prawa miejskie nadał osadzie król Polski Jan III Sobieski w XVII wieku.

Funkcje starosty gminy od 2000 roku pełni Tadeusz Zimiński. W urzędzie gminy pracuje jeszcze sześć osób: sekretarz Jadwiga Kucewicz, st. specjalistki Anna Szymańska i Anna Rožanienė, specjalistka Mira Łukaszewicz – Łabowicz, księgowa Galina Bartoszewicz oraz pracownik socjalny Violeta Jełmak. Gmina jest podzielona na 14 sołectw – 8 miejskich i 6 wiejskich, z kolei sołtysowie na zasadach społecznych są nieodłącznymi pomocnikami w działalności gminy.

Troski dnia powszedniego

Ważną dziedziną w zakresie spraw gospodarczych gminy są remonty dróg. Podstawowym projektem w tym zakresie była rekonstrukcja ulicy Jana Pawła II w Ejszyszkach. W ramach inwestycji został zaasfaltowany 634-metrowy odcinek ulicy, wybudowane chodniki i parking, urządzone oświetlenie uliczne. Wartość inwestycji wyniosła 1 mln 213 tys. litów.

W ostatnich dwóch latach dokonano remontu nawierzchni asfaltowej na ulicach 3 Maja, Polnej, Kasztanowej, skrzyżowania ulic Raduńskiej i Nowy Plan w Ejszyszkach. Ogólna wartość remontów wyniosła 480 tys. litów. Kosztem 25 tys. litów został też odremontowany odcinek ulicy Melioratorów w Emiliszkach. W roku bieżącym planuje się odremontować ulicę Kościelną oraz chodniki na ulicy 3 Maja. Kosztorys tych prac wynosi 338 tys. 700 litów.

Renowacja oświetlenia – dziedzina, na którą w ostatnich latach samorząd przeznaczył duże środki, w gminie ejszyskiej została odznaczona renowacją systemu oświetleniowego na ulicy Zamiejskiej, Raubiskiej i Cichej. Oświetlenie uliczne jest urządzone w siedmiu wsiach gminy.

Najważniejsze inwestycje

Ostatnie lata obfitowały w szereg kosztownych inwestycji w infrastrukturę Ejszyszek. Działania inwestycyjne były nakierowane głównie na rozwój infrastruktury komunalnej i budowlanej.

Ponad 6 mln litów z funduszy europejskich trafiło do Ejszyszek na inwestycje w dziedzinie gospodarki wodno - ściekowej, jakie odbywały się tu w trzech etapach od 2009 roku. W tym okresie został urządzony system kanalizacjyno – wodociągowy przy ulicy Zamiejskiej (ok. 1 mln litów), a także wybudowana oczyszczalnia ścieków (5 mln 100 tys. litów), będąca jedną z najnowocześniejszych oczyszczalni w kraju. Końcowym etapem kompleksowego projektu będzie urządzenie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych przy pięciu centralnych ulicach miasta. Na ten cel w tym roku przeznaczy się jeszcze 700 tys. litów.

Zrealizowaną inwestycją z ostatnich dwóch lat jest odnowienie bloku wielomieszkaniowego Nr 35 przy ulicy Jana Pawła II. W ramach projektu zostały ocieplone ściany i dach budynku, wymienione okna na klatkach schodowych, oszklone balkony. Koszta projektu stanowią 1 mln 89 tys. litów. Ponadto w ramach innego projektu unijnego zostało także uporządkowane terytorium przy odremontowanym bloku. Na ten cel zostało wyasygnowanych 690 tys. 981 litów.

Na renowację w ramach projektu inwestycyjnego czeka jeszcze jeden blok wielomieszkaniowy przy Szosie Orańskiej. Do realizacji tego zadania dojdzie w tym roku. Prace remontowe przewidują ocieplenie dachu, wymianę drzwi wejściowych oraz oszklenie balkonów. Wartość inwestycji – 122 tys. 290 litów.

Realizacja kilkuetapowego projektu inwestycyjnego w zakresie renowacji placówek oświatowych nie do poznania zmieniła kilkudziesięcioletni budynek Żłobka – Przedszkola „Płomyczek". Trwająca od 2008 roku i w roku minionym zakończona inwestycja przebiegała w ramach dwóch projektów: „Renowacja budynku Żłobka – Przedszkola „Płomyczek" w Ejszyszkach" oraz „Modernizacja pomieszczeń wewnętrznych Żłobka – Przedszkola „Płomyczek" w Ejszyszkach". Wartość pierwszego projektu wyniosła 257 tys. 314 litów, drugiego – 878 tys. 416 litów.

Realizacja wszystkich projektów stała się możliwa dzięki pozyskaniu przez samorząd środków z różnorodnych funduszy europejskich, a także wyasygnowaniu części pieniędzy z budżetu samorządu jako wkład własny.

Od 2011 roku budynek starostwa w Ejszyszkach zdobi herb miasta, zatwierdzony przez Prezydenta Republiki Litewskiej w 1997 roku. Na niebieskim tle herbu jest przedstawiona stopjąca na srebrnym półksiężycu Najświętsza Maryja Panna z Dzieciatkiem Jezus na ręku. Otoczona jest złotymi promieniami i sześciokątnymi gwiazdami. Obie figury są koloru naturalnego ze złotymi koronami. Najwiętsza Panna Maryja od dawna była wielbiona w tym mieście, wię pojawienie się Jej w symbolice Ejszyszek nie było przypadkowe. Jest patronką miasta, a w kościele znajduje się Jej słynny obraz. Autorem herbu Ejszyszek jest Arvydas Každailis.

393 tys. litów samorząd solecznicki latem tego roku zainwestuje w renowację Palacu Majowego centrum Ejszyszek. Pozyskane fundusze z programu Rozwoju litewskiej wsi 2007-2013 zostaną wykorzystane na rekonstrukcję Placu Majowego i przylegającego skweru. W ramach prac budowlanych zostaną ułożone nowe chodniki, zamontowane nowe oświetlenie uliczne, postawione ławki parkowe i kosze na śmieci.

Pomocny Leader

Aktywną pozycją społeczną ejszyszczanie wykazali przyswajając środki programu Leader. W latach 2011 - 2012 w gminie zostało zrealizowanych osiem projektów na sumę 1 mln 711 tys. litów. Wnioskodawcami siedmiu projektów były organizacje pozarządowe oraz prywatni przedsiębiorcy. Z uzyskanych środków były organizowane obozy dla dzieci i młodzieży, częściowo odremontowany kościół w Ejszyszkach, nabyty sprzęt do zakładu naprawy samochodów, uruchomione usługi cateringu itd. W ramach projektu, którego wnioskodawcą była administracja samorządu rejonu solecznickiego został uporządkowany skwer przy ulicy Raduńskiej w Ejszyszkach. Wartość projektu stanowiła 187 tys. litów. Jeszcze jednym projektem realizowanym przez administrację samorządu z funduszy programu Leader jest „Dostosowanie stawu w Ejszyszkach do potrzeb mieszkańców". Projekt przewiduje uporządkowanie terenu nad stawem, urządzenie kabiny do przebierania, ławek, placu do gry w siatkówkę. Wartość projektu jest oszacowana na 76 tys. 346 litów.

Oświata w gminie

W Ejszyszkach działają dwa gimnazja – polskie z filią klas początkowych w Tawsiunach, liczące 476 uczniów oraz litewskie im. Stanislovasa Rapolionisa z oddziałem klas rosyjskich „Vilties", liczące 358 uczniów. Na czele placówek stoją Robert Śliżewski i Danuta Zuzo. Najmłodsi ejszyszczanie są wychowywani w miejscowym przedszkolu „Płomyczek" („Žiburėlis") z grupami polskimi i litewskimi. O ich dobry rozwój dbają panie przedszkolanki na czele z Haliną Antropik.

Po lekcjach w szkołach większość dzieci i młodzieży korzysta z bogatej oferty pozalekcyjnej. Uzdolnieni muzycznie śpieszą na zajęcia do miejscowej szkoły muzycznej, z kolei lubiący aktywny odpoczynek wybierają treningi w Szkole Sportowej im. Antoniego Ratkiewicza.

Współpraca i działalność kulturalna

Ejszyszki jako jedne z pierwszych gmin w rejonie solecznickim nawiązały współpracę z gminami w Polsce. Niektóre kontakty dziś liczą ponad 15 lat. Tak jest w przypadku gminy Kaźmierz, która od lat opiekuje miejscowe przedszkole i Dom Polski, a ostatnio poszerza swój patronat o inne placówki oświatowe w rejonie solecznickim. Szczególne słowa uznania należą się wójtowi gminy Wiesławowi Włodarczakowi, który sam albo w zastępstwie osób z urzędu gminy bądź lokalnego oddziału Towarzystwa Przyjaciół Wilna i Ziemi Wileńskiej kilka razy do roku dostarcza prezenty dla najmłodszych mieszkańców rejonu.

Wieloletnie przyjazne kontakty łączące Ejszyszki z gminą Korsze i Wyszkowem służą wymianie doświadczeń w dziedzinie zarządzania i administracji, a także wyjazdom grup dzieci i młodzieży, osób dorosłych.

Goście z Polski najchętniej odwiedzają Ejszyszki w okresie świątecznym bądź przy okazji organizowania tu imprez kulturalnych. A takich w ejszyskim kalendarzu nie brakuje. Do stałych świąt w Ejszyszkach można już zaliczyć Majówkę, na którą przyjeżdżają znakomici artyści z Polski i Litwy, w tym roku po raz drugi organizowany Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chóralnej „O złotą wstęgę Solczy", uroczystość z okazji Koronacji Króla Mendoga, a także ważny dla społeczności sportowej rejonu Międzynarodowy Turniej Piłki Ręcznej im. Antoniego Ratkiewicza.

O tym, jak twórczy są mieszkańcy Ejszyszek świadczy chociażby liczba zespołów artystycznych. Ambasadorem Ziemi Ejszyskiej niewątpliwie jest zespół pieśni i tańca „Ejszyszczanie", swoim rodowodem sięgający 1989 roku i liczący dziś około 50 osób. Zespół ma za sobą prawie 500 koncertów. Wielokrotnie reprezentował swój dorobek artystyczny we wszystkich zakątkach Wilńszczyzny, w Polsce, na Białorusi, Łotwie, w Rosji i Austrii. Do grona zespołu należą całe rodziny: Sawko, Fiederowiczów, Więckiewiczów, Andruszkiewiczów, Bierżańskich, Jeswiłów.

Młodszym kolegą „Ejszyszczan" jest zespół „Kwiaty Polskie", działający przy Gimnazjum w Ejszyszkach, działający od roku 1987. Zrzesza około 60 osób. Przy Gimnazjum im. Staninislovasa Rapolionisa działa zespół folklorystyczny „Versekėlė", na którego koncie jest wiele występów w rodzinnym mieście oraz wyjazdów gościnnych.

Zarówno w Ejszyszkach jak i poza jego granicami dobrze znany jest młodzieżowy zespół „Fantazja", działający przy miejscowym Domu Polskim, a także kwartet „Szans" – przed kilkoma laty przy Domu Kultury powstały zespół śpiewaczy.

Ejszyskie przedsiębiorstwa

W gminie ejszyskiej działalność gospodarczą prowadzi prawie 50 podmiotów prawnych. Przeważają firmy kilkuosobowe, często rodzinne. Dominującą dziedziną działalności są usługi i handel. Firmy usługowe zajmują się głównie działalnością budowlaną i spożywczą. Na terenie gminy istnieje również kilka większych zakładów produkcyjnych. Największymi pracodawcami są ZSA „Eisiga" – produkująca galanterię skórzaną, ZSA „Eitinit" i ZSA „Eiresta" – świadczące usługi budowlane, ZSA „Arbena" – produkująca domki z bali, kilka piekarni – Witolda Miszkinisa, ZSA „Ikris", produkcja których cieszy się wzięciem mieszkańców rejonu.

Zatrudnienie mieszkańców gminy przede wszystkim dotyczy pracy w danych przedsiębiorstwach. Wielu mieszkańców Ejszyszek i okolic dojeżdża do pracy do Wilna.

Historia, pamięć, tożsamość

Pamiętać, znaczy myśleć o przyszłości. Działania samorządu na rzecz upamiętnienia historii naszego rejonu w Ejszyszkach znalazły odzwierciedlenie w kilku pomnikach.

W 2009 roku dzięki staraniom samorządu, Solecznickiego Oddziału Rejonowego ZPL i opiece Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w wybudowanej na cmentarzu w Ejszyszkach kwaterze położonej w centralnej części cmentarza spoczęły szczątki, niestety, anonimowych żołnierzy Armii Krajowej, poległych w walce z sowieckim NKWD. Zostały one ekshumowane z terenu grodziska Majak. Według świadectw miejscowej ludności, oprawcy z NKWD w 1945 roku do nieczynnej studni wrzucili zwłoki zamordowanych żołnierzy AK, którzy walczyli z sowieckimi okupantami. Przypuszczano, że w studni, do której oprawcy wrzucili też niewypały pocisków, zostały ukryte zwłoki legendarnego dowódcy AK por. Jana Borysewicza „Krysi", który poległ 21 stycznia pod Kowalkami. Niestety, nie udało się zidentyfikować zwłok. Wydobyte szczątki trzech młodych mężczyzn spoczęły w kwaterze jako nieznani żołnierze. I chociaż nie ustalono ich personalii, to jednak po upływie ponad 60 lat mieli godny żołnierzy Ojczyzny pochówek.

W listopadzie 2011 r. w Ejszyszkach odsłonięto pomnik byłym mieszkańcom Ejszyszek i okolic, którzy w latach 1939 – 1959 zginęli, zostali wywiezieni lub zmuszeni do opuszczenia ojczystych stron. Strukturę pomnika stanowi krzyż z tablicami intencyjnymi po bokach oraz epitafium, na które złożyły się słowa kardynała Stefana Wyszyńskiego „Gdy zanika ludzka pamięć, zaczynają mówić kamienie". Miejsce ustawienia pomnika nie jest przypadkowe - mniej więcej właśnie z tego skweru ciężarówki wywoziły ejszyszczan tam, skąd już nigdy nie wrócili...

Jeszcze jeden ważny pomnik ma pojawić się w Ejszyszkach w skwerze przy Placu Majowym, którego renowacja rozpocznie się już niedługo. Pomnik ma upamietnić 150. rocznicę Powstania Styczniowego, które swoim zasięgiem objęło tereny obecnego rejonu soleczniciego, w tym też Ejszyszek, nieopodal których miała miejsce bitwa z udziałem miejscowych mieszkańców. Postument pomnika mają tworzyć cztery cokoły, symbolizujące 400 lat wspólnej historii Królestawa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego – każdy cokół jako jedno stulecie połączonych dziejów. Wznoszące się nad postumentem obeliski – to symbole dwóch teraźniejszych państw – Litwy i Polski, ukoronowane godłami państwowymi – Orłem i Pogonią. Obeliski są połączone dzwonem, którego bicie przypominałoby teraźniejszym i przyszłym pokoleniom o bohaterach Powstania Styczniowego, sławnej przeszłości i wspólnej historii, a jednocześnie przywoływało do działań na rzecz przyszłości. Powstanie pomnika będzie wyrazem zwycięstwa, dumy i godności, jak też stanie się symbolem miasta.

Sławna historia Ziemi Ejszyskiej

Ejszyszki - jedno z najstarszych miast Litwy od początków założenia, czy w czasie świetności w wieku XVII, gdy otrzymało prawo magdeburskie za panowania Jana III Sobieskiego pozostawało miasteczkiem prowincjonalnym, lecz na ważnym Szlaku Jagiellońskim, zwanym też ,,gościńcem raduńskim", prowadzącym z Wilna do Krakowa.

Rzymsko – katolicka parafia, obecnie Wniebowstąpienia Pańskiego, została założona jako szesnasta z kolei po chrzcie Litwy w 1398 roku na rozkaz Witolda Wielkiego. Prawdopodobnie żona Witolda Anna pochodziła właśnie z Ejszyszek. Pamiątką tego okresu jest Majak – miejsce dawnego dworu. Na grodzisku zachowały się też resztki budynków telegrafu optycznego Petersburg - Warszawa z pierwszej połowy XIX wieku.

W końcu XIV wieku w Ejszyszkach wybudowano kościół Bożego Ciała lub Matki Bożej. W 1432 świątynia została spalona przez wojska księcia Świtrygiełły. Jednakże staraniami Zygmunta Kiejstuta miasteczko w szybkim czasie odbudowano, jednocześnie zwiększyło się znaczenie Ejszyszek w życiu ekonomicznym i politycznym Wielkiego Księstwa Litewskiego. Król Kazimierz Jagiellończyk w 1443 r. uposażył parafię ziemią i na miejscu spalonego kościoła stanął nowy murowany. W tym czasie w Ejszyszkach były dwa kościoły – jeden, znajdujący się na Jurzdyce, posiadał prawa parafialne, inny – w południowej handlowej części miasta, był filią pierwszego. Kościółek na rynku miasta później się spalił i więcej już nie był odbudowywany.

Miasteczko od XV wieku należało do skarbu państwa i stanowiło wraz z okolicznymi wsiami starostwo ejszyskie. Przed rozbiorami Rzeczypospolitej należało do rodziny Sołłohubów tj. do Jerzego, generała artylerii Wielkiego Księstwa Litewskiego i jego żony Marii z Potockich.

W XVIII wieku w miasteczku był kościół, synagoga, szkoła, cztery ulice (Wileńska, Nowa, Raduńska, Rymkuńska), ratusz, karczma zwana Owsiejowską. Mieszkańcami byli przede wszystkim Żydzi, którzy tu przez stulecia aż do II wojny światowej żyli i trudnili się handlem oraz stanowili znaczną część mieszkańców.

31 maja 1809 roku Ejszyszki odwiedził generał - gubernator Litwy, Michał Kutuzow późniejszy pogromca Napoleona z 1812 roku (chrzcił wraz z baronesą Marią de Benigsen córkę Kazimierza Narbutta Aleksandrę).

Pod koniec XIX wieku w miasteczku były cztery gorzelnie, młyn, dwie pracownie garbarskie Szlomy Jurkanskiego i Jankiela Kabacznika, zakład produkcji zapałek Zełmona Morduchowicza przy ulicy Rynkuńskiej, młyn z 1859 r., niezliczona ilość sklepików, synagoga, szkoła żydowska.

Ejszyszki były znane przede wszystkim ze swych czwartkowych jarmarków na Wniebowstąpienie Pańskie, zwane przez lud ,,szosniakiem" (z powodu, iż jest w szóstym tygodniu Wielkanocy) i na Boże Ciało - ,,dziewiętnikiem ( przypada w dziewiątym). Jarmarki odbywały się od 1672 roku.

Obecny kościół pw. Wniebowstąpienia Pańskiego został wybudowany w latach 1847 – 1852 według projektu znanego historyka i inżyniera Teodora Narbutta. Wewnątrz kościoła możemy obejrzeć wiele dzieł sztuki, wśród nich obrazy „Wniebowstąpienie Chrytusa" i „Maria" z XVIII wieku. Natomiast 40 –metrowa dzwonnica z bocznymi bramami stanowi rzadkie połączenie kompozycyjne w architekturze.

Piękny pałacyk przegrywa czasu

W odległych o 3 km od Ejszyszek Hornostaiszkach znajduje się pałac należący niegdyś do majątku Sekluckich. Parterowy w stylu późnego klasycyzmu budynek został wybudowany na początku XIX wieku. Hornostaiszki, które niegdyś nazywano również Ejszyszkami, ale dostawszy się Hornostajom zmieniły nazwę, ponieważ w XVI wieku okoliczne dobra należały do tej znakomitej rodziny. Od końca XVIII wieku aż do przyjścia bolszewików w 1939 roku majątkiem zarządzali Siekluccy. Za poparcie udzielane przez Wincentego Siekluckiego powstańcom 1863 roku, władze carskie nałożyły na jego majątek Hornostaiszki sekwestr. Ostatni właściciel majątku Hornostaiszek Józef Sieklucki, oficer rezerwy, uczestnik I wojny światowej w I Korpusie Polskim gen. J. Dowbor - Muśnickiego., społecznik, członek Kresowego Związku Ziemian, człowiek bardzo szanowany przez okoliczną ludność. W 1939 roku został aresztowany przez Sowietów, więziony w Wilnie do końca października 1939 r., skąd został wywieziony do ZSRS i tam prawdopodobnie zginął. Majątek został znacjonalizowany, a dwór przez wiele lat za władzy sowieckiej był ośrodkiem kołchozu „Przykazania Lenina". Dzisiaj niegospodarowany pałacyk należy do osób prywatnych, a każdy rok negatywnie wpływa na jego stan i wygląd.

W 1986 roku naprzeciwko pałacu stanął pomnik twórcy litewskiego piśmiennictwa Stanisława Rafałowskiego (Stanislovasa Rapolionisa) (1485-1545), pochodzącego z okolic Ejszyszek. Za dworem rozciaga się park o powierzchni 4 ha założony w 1812 roku, od 1986 roku chroniony jako pomnik przyrody. W 1986 roku naprzeciwko dworku stanął pomnik twórcy litewskiego piśmiennictwa Stanislovasa Rapolionisa, pochodzącego z okolic Ejszyszek. Obecnie popiersie znajduje się w muzeum Gimnazjum im. S. Rapolionisa w Ejszyszkach.

Irena Kołosowska

www.L24.lt