Istnieje wiele żywotów św. Zofii, ale powstały one bardzo późno (wiek VII i VIII) i posiadają wiele sprzecznych informacji. Sytuację komplikuje fakt, że istniały dwie święte o tym imieniu: Zofia – dziewica i męczennica oraz Zofia – wdowa, matka trzech córek o imionach – Wiara, Nadzieja, Miłość (gr. Pistis, Elpis, Agape, łac. Fides, Spes, Caritas).

Pierwsza z wyżej wymienionych Zofii, zwana też Zofią z Rzymu to dziewica i męczennica. Należała ona do grupy męczenników Kwarta, Kwinta, Sulpicjusza i Trofima i poniosła śmierć ok. 303 r. w czasie prześladowania chrześcijan za Dioklecjana. Według tradycji poświadczonej przez dwa itineraria z VII w. oraz życiorysu Hadriana I pochowana została na cmentarzu przy Via Latina.

Druga Zofia żyła w II lub III w., była wdową i miała trzy córki. Jeden z jej żywotów mówi, że żyła w Rzymie za czasów panowania Hadriana I. Władze dowiedziały się, że rodzina wyznaje Chrystusa i Zofia została wezwana przed oblicze namiestnika Antiochii. Żeby oczyścić się z zarzutów, kobiecie nakazano złożyć ofiarę kadzidła na ołtarzu bogini Diany. Gdy odmówiła – wyprowadzono jej nieletnie dzieci i poddano na oczach matki wyszukanym torturom. Namiestnik pozostawił Zofię przy życiu. Ta jednak zmarła z boleści za córkami na ich grobie. Inna wersja wspomina, że Zofia miała pochodzić z Mediolanu. Tam też miała ponieść wraz z córkami męczeńską śmierć. Według jeszcze innej wersji Zofia była torturowana i umarła wraz z córkami.

Około VII w. zaczęto utożsamiać męczennicę Zofię ze świętą Zofią, matką trzech córek.

Obecnie relikwie wszystkich męczennic znajdują się w krypcie kościoła św. Pankracego w Rzymie. Zofia jest patronką matek, wdów, wzywana bywa w niedoli, a także w przypadku szkód wyrządzonych przez przymrozki. Św. Zofia jest też patronką zjawiska klimatycznego zwanego „zimną Zośką”. Znaczne ochłodzenie, które zazwyczaj występuje w Europie Środkowej w połowie maja i wiąże się z napływem zimnego powietrza polarnego, nazywane jest „zimnymi ogrodnikami” i „zimną Zośką”. Wspomnienia „zimnych” świętych: Pankracego, Serwacego i Bonifacego przypadają na trzy dni poprzedzające 15 maja.