W obchodach uczestniczyła minister kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska, przedstawiciele polskiej i zagranicznej administracji rządowej i samorządowej, a także ostatni żyjący ocaleni wraz z rodzinami, przedstawiciele parlamentów i rządów, organizacji międzynarodowych, a także wielu Romów i Sinti z całej Europy.

Obóz cygański w Auschwitz II-Birkenau i jego likwidacja

Szykany wobec Romów i Sinti rozpoczęły się w Niemczech wkrótce po przejęciu w 1933 r. władzy przez nazistów. Podobnie jak Żydów, uważano ich za naród „nieczysty rasowo”, dlatego skazany został na zagładę.

16 grudnia 1942 r. szef SS Heinrich Himmler nakazał umieszczenie Romów i Sinti w obozie koncentracyjnym. Pod koniec stycznia następnego roku wskazano, że miejscem deportacji będzie Auschwitz. W tym celu w Auschwitz II-Birkenau powstał tzw. obóz cygański, do którego pierwsi Cyganie trafiali 26 lutego 1943 r. Deportowano do niego całe rodziny. Romowie i Sinti stanowili pod względem liczebności trzecią – po Żydach i Polakach – grupę deportowanych do KL Auschwitz.

Teren, na którym powstał podobóz romski był podmokły, pokryty błotem i gliną, pozbawiony roślinności. Stało tam 40 drewnianych baraków, typu stajennego, w każdym mieszkało po 500 osób. Dziesięć osób spało na jednej pryczy. Fatalne warunki higieniczne, głód i brak wody pitnej sprawiły, że obóz szybko stał się siedliskiem chorób.

W niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady KL Auschwitz więziono co najmniej 23 tys. Romów z 14 krajów. Życie straciło ok. 21 tys. – z powodu głodu, chorób, brutalnego traktowania oraz w komorach gazowych. Jednak najtragiczniejsze wydarzenie miało miejsce, kiedy hitlerowcy dokonali likwidacji cygańskiego obozu rodzinnego. Wówczas to, w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku, w komorach gazowych zgładzono ponad 4 000 romskich dzieci, kobiet i mężczyzn.

Dzień Pamięci o Zagładzie Romów i Situ

W wyniku prześladowań i terroru w latach panowania III Rzeszy śmierć poniosła połowa populacji, która zamieszkiwała obszary okupowane przez Niemców. Dla upamiętnienia ponad 500 000 ofiar Porajmos, w 2011 roku Sejm RP ustanowił dzień 2 sierpnia Dniem Pamięci o Zagładzie Romów. W 2015 roku Parlament Europejski ustanowił 2 sierpnia Europejskim Dniem Pamięci o Holocauście Romów.

MKiDN