Ekspozycja, którą można obejrzeć w galerii plenerowej przed siedzibą Ministerstwa Sprawiedliwości w Alejach Ujazdowskich 11 w Warszawie, prezentuje dzieje naszych symboli od przełomu XIII i XIV w., gdy piastowski orzeł stał się godłem państwa powstającego na jednoczących się polskich ziemiach.

Królewski orzeł

Dzięki ekspozycji można śledzić ewolucję wizerunku królewskiego orła, na którego piersi pod rządami kolejnych królów elekcyjnych pojawiało się godło rodowe monarchy. Rzeźby, drzeworyty, ryciny, arrasy oraz inne przedstawienia orła w koronie symbolicznie łączyły majestat władców z potęgą rozwijającego się państwa. Natomiast w XVIII w., kiedy nad Rzeczpospolitą Obojga Narodów zbierały się czarne chmury, waleczny orzeł zdawał się nieść nadzieję na odwrócenie negatywnych tendencji i odrodzenie siły państwa polskiego. Tak można postrzegać wizerunek dumnego ptaka na ustanowionych w tym okresie orderach Orła Białego i Virtuti Militari.

Znak walczących patriotów

Wystawa pokazuje też, jak z chwilą utraty niepodległości godło pochłoniętej przez zaborczych sąsiadów Rzeczpospolitej, splotło się z poczuciem polskiej tożsamości narodowej. Przypominało o chwalebnej przeszłości, a także mobilizowało do walki o wolność i budziło wiarę w sukces. Orzeł biały stał się znakiem rozpoznawczym patriotycznych publikacji, plakatów i ulotek, znalazł się również na sztandarach wybuchających w XIX w. zrywów narodowych.

Żołnierze polskich formacji, które w trakcie pierwszej wojny światowej weszły w skład armii toczących boje na wielu frontach, dumnie nosili orzełka, wyrażającego ich niezłomne dążenie do odbudowy polskiej państwowości.

Szczególnie interesująca jest ukazana na wystawie ikonografia godła i herbu, która pojawiła się, gdy trzeba było bronić dopiero co wywalczonej niepodległości. Tradycyjny wizerunek orła białego wykorzystywano wówczas, aby zachęcić rodaków do patriotycznego zaangażowania życia, sił i majątku w walkę o Ojczyznę, a następnie w budowę odrodzonego państwa. Artyści działający w okresie dwudziestolecia międzywojennego podjęli eksperymenty, poszukując nowej formy przedstawienia godła narodowego.

Przywrócenie złotej korony

Wraz z wybuchem II wojny światowej polskie godło ponownie stało się symbolem walki o wolność z wrogami Polski. Okres PRL-u był czasem orła pozbawionego korony. To okaleczone godło doskonale obrazowało sytuację, w jakiej znalazła się państwo, podporządkowane sowieckim interesom.

Po odzyskaniu przez Polskę suwerenności Sejm RP przywrócił godłu królewski atrybut. Obecnie „godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego ze złotą koroną na głowie zwróconej w prawo, z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony na czerwonym polu tarczy”.

Biuro Komunikacji i Promocji Ministerstwa Sprawiedliwości (gov.pl)