– Misja ICOMOS jest ostatnim etapem procedury oceniającej, poprzedzającej wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Już sama jej realizacja w trudnym czasie pandemii jest niewątpliwym sukcesem. Strona Polska wykonała 100 proc. zadania, reszta, czyli decyzja o wpisie, na którą będziemy cierpliwie czekać, należy do Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO. Składam podziękowania wszystkim ekspertom, konserwatorom i urzędnikom, a także interesariuszom, których wspólny wysiłek sprawił, że Stocznia Gdańska i pamięć o dziedzictwie Solidarności zostanie zachowana dla przyszłych pokoleń. Mam ogromną satysfakcję, że jako Generalny Konserwator Zabytków mogłam koordynować misję objęcia ochroną jednego z miejsc najważniejszych dla najnowszej historii Polski i świata – podkreśla wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin.
Pierwszym etapem oceny wniosku złożonego w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej przez wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego dr hab. prof. IH PAN Magdalenę Gawin 31 stycznia 2020 r. przy udziale zastępcy prezydent Gdańska Alana Aleksandrowicza była kwalifikacja formalna dokonywana przez Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jej pozytywny wynik umożliwił realizację misji oceniającej przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych ICOMOS. Raport sprawozdawczy z realizacji misji w Gdańsku sporządzony przez eksperta jest jednym z kluczowych obok analizy wniosku o wpis dokumentów analizowanych w trakcie oceny. Ostateczną decyzję w sprawie wpisu Stoczni Gdańskiej podejmie Międzyrządowy Komitet Ochrony Dziedzictwa Światowego, podczas obrad zaplanowanych w połowie 2021 r.
Stocznia Gdańska – miejsce narodzin Solidarności i symbol upadku żelaznej kurtyny
Przedmiotem wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO jest zabytkowy zespół Stoczni Gdańskiej, stanowiący znakomity przykład wielkoskalowego zakładu przemysłowego, który był świadkiem jednego z najważniejszych w dziejach XX wiecznej Europy wydarzeń, mających wpływ na historię całego świata. Stocznia w Gdańsku po II wojnie światowej była największym producentem statków w Polsce i całym Bloku Wschodnim, który zatrudniał tysiące pracowników. Jednocześnie dla ludzi w komunistycznej Europie było to swoiste „okno na świat”. Sieć budynków ulic i otwartych przestrzeni Stoczni Gdańskiej stała się świadkami wydarzeń będących kamieniem milowym w historii świata prowadzących do zjednoczenia demokratycznej Europy. To tutaj w 1980 roku miały miejsce pokojowe strajki okupacyjne i związane z nimi negocjacje między protestującymi i władzami komunistycznego państwa. Wydarzenia te doprowadziły do powstania największego w historii zorganizowanego w formie związku zawodowego pokojowego ruchu społecznego, a w efekcie odzyskania przez Polskę suwerenności w 1989 roku i wywołały falę demokratycznych przemian w innych krajach regionu, które przyczyniły się do rozpadu żelaznej kurtyny i zjednoczenia Europy. Stocznia Gdańska – miejsce narodzin „Solidarności” i symbol upadku żelaznej kurtyny w Europie, z wielu powodów jest miejscem o ogromnym znaczeniu dla historii świata i wspólnego dziedzictwa ludzkości.
Wniosek o wpis został oparty o dwa kryteria, które spełnia Stocznia Gdańska:
- jest wyjątkowym przykładem typu budowli, zespołu architektonicznego, zespołu obiektów techniki lub krajobrazu, który ilustruje znaczący(e) etap(y) w historii ludzkości,
- jest bezpośrednio lub namacalnie związana ze zdarzeniami, lub żywymi tradycjami, z ideami lub przekonaniami, z dziełami artystycznymi i literackimi o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu.
Zgłoszone do wpisu na Listę UNESCO miejsce obejmuje większość obszaru byłej Stoczni Gdańskiej, która po II wojnie światowej stała się wybitnym przykładem wielkoskalowego, państwowego zakładu przemysłowego. Poszczególne elementy obszaru będącego przedmiotem wniosku to najbardziej istotne historycznie oraz utrwalone w ikonografii i kulturowych narracjach obiekty i przestrzenie, związane ze strajkami i ruchem Solidarności. Wśród nich jest Brama nr 2 czyli Wejście do Stoczni, obecnie powszechnie uznawana za symbol wolności, a podczas strajków miejsce spotkań i kontaktów między strajkującymi robotnikami i ich rodzinami, osobami, które udzielały im wsparcia oraz przedstawicielami światowych mediów.
Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ICOMOS)
ICOMOS to organizacja doradcza Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury (UNESCO), skupiająca ekspertów z całego świata, którzy zajmują się ochroną dziedzictwa kulturowego. ICOMOS dokonuje oceny merytorycznej wniosków o wpis na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO.
Inf. MKiDN
