Planowane emisje filmu
TVP Polonia:
1 listopada o godzinie 16.55
11 listopada o godzinie 19.20
12 listopada o godzinie 5.10
TVP Wilno:
1 listopada o godzinie 22.20 (czasu litewskiego)
2 listopada o godzinie 15.40 (czasu litewskiego)
Polskie miejsca pamięci na Litwie
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ostatnich czterech latach sfinansowało remont 4 cmentarzy i kwater wojennych na Litwie (Mejszagoła, Troki, Wilno – Nowa Rossa i Wilno – Zakret). Na prace przeznaczono łącznie ok. 1,4 mln zł pochodzących z Programu Ministra „Miejsca pamięci narodowej za granicą”. Wcześniej, w latach 1993-2016, remont 8 cmentarzy i kwater wojennych na Litwie sfinansowała Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, której kompetencje przejęło MKiDN.
Prace remontowe na pozostałych 3 cmentarzach planowane są na najbliższe dwa lata. Ministerstwo zamierza także wyremontować kilka pojedynczych grobów – jedną z takich mogił jest grób ułana Jana Krupińskiego w Jacewiczach, wyróżniający się bardzo rozbudowaną inskrypcją, w której wymieniono wszystkich jego przełożonych.
Na Litwie znajduje się także największy poza granicami Polski cmentarz żołnierzy z walk 1920 r. – cmentarz na Antokolu w Wilnie, gdzie spoczywa ponad 1600 polskich żołnierzy. Cmentarz był remontowany na przełomie XX i XXI wieku.
Ze względów historycznych niezwykle ciekawą nekropolią jest cmentarz w Duksztach Starych, wyremontowany kilka lat temu. Spoczywa tu ok. 100 polskich żołnierzy, którzy walczyli o wyzwolenie Dyneburga (na Łotwie), który – po oswobodzeniu miasta przez Polaków – został oddany jego mieszkańcom Łotyszom.
Najsłynniejszym polskim cmentarzem wojskowym na Litwie jest cmentarz zlokalizowany na Starej Rossie, gdzie groby żołnierzy otaczają sarkofag z sercem Marszałka Józefa Piłsudskiego. Nie wszyscy jednak pamiętają, że bardzo blisko znajduje się drugie miejsce pochówku polskich żołnierzy walk 1920 r. – jest to kwatera wojenna na cmentarzu Nowa Rossa, również wyremontowana przez MKiDN. Spoczywa tu kilkudziesięciu żołnierzy polskich walczących o Wilno w 1920 r. Tuż obok umieszczona jest kwatera żołnierzy litewskich poległych w tych samych walkach. Obie kwatery łączy potężna kolumna z inskrypcją „Wilno swoim wybawcom”.
Remont polskich miejsc pamięci z okresu wojny polsko-bolszewickiej jako hołd złożony polskim żołnierzom
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego od 2017 r. prowadzi szeroko zakrojony projekt remontów ocalałych grobów wojennych z okresu walk 1919-1920, znajdujących się poza wschodnią granicą Rzeczypospolitej Polskiej. Prace finansowane są z budżetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz poprzez Program Ministra „Miejsca pamięci narodowej za granicą”.
W 2019 r. remonty przeprowadzono na 14 cmentarzach i kwaterach wojennych na Białorusi – w miejscowościach: Brześć-Adamkowo, Dokszyce, Duniłowicze, Jazno, Głębokie, Kobryń, Królewszczyzna, Krzywicze, Kurzeniec, Nowy Świerżeń, Podświle, Użanka, Wołkołata, Zadoroże, w 3 miejscach pamięci na Litwie – w Mejszagole i Wilnie (cmentarz Nowa Rossa i cmentarz w Zakrecie) oraz 9 miejscach pamięci w Łatgalii na Łotwie – w miejscowościach: Józefów, Krasław, Ławkiesy (dwa obiekty), Łociki, Peski, Putramiszki, Warnowice oraz przy drodze w okolicy Derwaniszek.
W bieżącym roku remonty są kontynuowane na 8 cmentarzach i kwaterach na Białorusi (Brzozówka, Dołhinów, Grodno, Holszany, Miadzioł, Nieśwież, Oszmiana i Worniany), na Litwie w Wilnie (cmentarz w Zakrecie – dokończenie prac rozpoczętych w 2019 r.) i w Trokach oraz w 4 miejscowościach na Łotwie (Bukmujża, Dyneburg, Jankiszki i Wyżki).
W sumie ponad 1700 grobów i mogił zbiorowych polskich żołnierzy na 39 cmentarzach i kwaterach wojennych z okresu wojny polsko-bolszewickiej, znajdujących się za wschodnią granicą Polski, zostanie wyremontowanych ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego do końca 2020 r.
Od początku prowadzenia tych prac MKiDN przeznaczyło na ten cel ok. 8,5 mln zł. Planowana jest kontynuacja projektu w latach 2021-2022.
Inf. MKiDN
