Wyróżnienie jest przyznawane przez niezależnych ekspertów miejscom, które odegrały szczególną rolę w kształtowaniu historii i kultury Europy lub rozwoju wartości stanowiących fundament integracji europejskiej.

Miejsce Pamięci Narodowej w Łambinowicach

Miejscem Pamięci Narodowej w Łambinowicach (woj. opolskie) to obszar, który tworzą tereny poobozowe oraz cmentarze wojenne. Jest to unikalne świadectwo eskalacji konfliktów wojennych – od XIX-wiecznej wojny prusko-francuskiej, poprzez I wojnę św., po apogeum przemocy i łamania praw człowieka w latach II wojny światowej, kiedy istniał tu jeden z największych kompleksów obozowych Wehrmachtu w Europie – stalagi Lamsdorf. W Łambinowicach zachowały się także materialne dowody społecznych konsekwencji konfliktów wojennych (i zmiany granic), związane z historią obozów dla migrującej ludności cywilnej: niemieckiego (1921-1924) i polskiego (obóz pracy 1945-1946). Obiekt wyróżnia zatem wielowarstwowy przekaz historyczny, zapisany w zachowanych artefaktach, widocznych szczególnie w krajobrazie, który tworzą pozostałości poobozowe, Stary Cmentarz Jeniecki, głównie z grobami z 1871 r oraz z lat 1914-1919, Cmentarz Jeńców Radzieckich z masowymi mogiłami oraz Pomnik Martyrologii Jeńców Wojennych, poświęcony wszystkim jeńcom alianckim Lamsdorf z lat 1939-1945, a także Cmentarz Ofiar Obozu Pracy 1945-1946.

Jest to miejsce o wymiarze europejskim. Jako relikt obozów tworzonych w czasie wojen i bezpośrednio po ich zakończeniu, przypomina traumatyczne karty w europejskiej historii – powtarzalność wojen, towarzyszącą im systemową przemoc, dyskryminację na tle etnicznym i religijnym oraz negację wolności i równości. Istnieniem powojennych obozów dla migrującej ludności uświadamia dotkliwe i długotrwałe skutki konfliktów zbrojnych. Upamiętnia ofiary z wielu krajów Europy (i świata), a także buduje prospektywny przekaz edukacyjny i obywatelski wokół konieczności przestrzegania praw człowieka.

Tym szczególnym miejscem od 55 lat opiekuje się znajdujące się na jego terenie Centralne Muzeum Jeńców Wojennych, instytucja o szerokim, niemającym odpowiednika wśród europejskich muzeów spektrum działalności. Dotyczy ona dwóch jenieckich systemów państw totalitarnych w Europie w latach II wojny światowej – III Rzeszy i ZSRR. Muzeum jest instytucją kultury Samorządu Województwa Opolskiego, od 1 stycznia 2018 r. współprowadzoną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Należy do muzeów martyrologicznych, powstałych w Polsce po II wojnie światowej w celu dokumentowania zbrodni wojennych, pielęgnowania pamięci o ich ofiarach i służenia przestrodze.

Centralne Muzeum Jeńców Wojennych gromadzi, przechowuje, opracowuje, digitalizuje i udostępnia liczne muzealia i archiwalia. Jego specjalistyczne zbiory należą do najcenniejszych i najbogatszych w Polsce. Są podstawą działalności informacyjnej dla wszystkich zainteresowanych losami jeńców wojennych w latach II wojny światowej, a także intensywnej i bogatej pracy badawczej, wydawniczej, wystawienniczej oraz cenionej działalności edukacyjnej.

Znak Dziedzictwa Europejskiego

Znak Dziedzictwa Europejskiego jest wyróżnieniem przyznawanym obiektom dziedzictwa kulturowego, które odegrały szczególną rolę w kształtowaniu historii i kultury Europy lub rozwoju wartości stanowiących fundament integracji europejskiej.

Ogólnym celem Znaku Dziedzictwa Europejskiego jest wzmocnienie wśród obywateli Europy, w szczególności u młodych ludzi, poczucia przynależności do Unii Europejskiej w oparciu o wspólne wartości, elementy europejskiej historii i dziedzictwa kulturowego, a także uznanie walorów różnorodności krajowej i regionalnej oraz wzmocnienie wzajemnego zrozumienia i dialogu międzykulturowego.

Mając na uwadze powyższe, Znak Dziedzictwa Europejskiego jest przyznawany obiektom, które mają istotną europejską wartość symboliczną i podkreślają wspólną historię Europy oraz europejskie wartości, będące fundamentem procesu integracji europejskiej.

Polskie obiekty uhonorowane Znakiem Dziedzictwa Europejskiego

Wśród wyróżnionych prestiżowym Znakiem Dziedzictwa Europejskiego znajdowały się dotychczas cztery obiekty. Trzy z nich: Unia Lubelska, zawarta między Polską i Litwą w 1569 roku i miejsca upamiętniające Unię, tj. Kościół pw. św. Stanisława wraz z Klasztorem Dominikanów, Kościół św. Trójcy oraz pomnik Unii Lubelskiej w Lublinie, Historyczna Stocznia Gdańska i obiekty związane z powstaniem „Solidarności” oraz Konstytucja 3 Maja zostały uhonorowane ZDE w 2015 r. Rok później wyróżnienie przyznano Cmentarzowi Wojennemu nr 123 – Łużna-Pustki z okresu I wojny światowej. Miejsce Pamięci Narodowej w Łambinowicach jest piątym polskim obiektem uhonorowanym Znakiem Dziedzictwa Europejskiego.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego