W latach 2017-2019 w Łazienkach Królewskich realizowany był projekt „Źródła przemian. Ochrona i udostępnienie historycznego dziedzictwa Łazienek Królewskich. Konserwacja i remont Białego Domku oraz Wodozbioru wraz z zabytkowym ogrodem w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie”, jako kolejny etap programu rewitalizacji całego zespołu pałacowo-parkowego.

Koszt przedsięwzięcia wyniósł 17 482 419,85 zł – w tym 10 655 784,63 zł stanowiły środki przyznane przez resort kultury z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, zaś kwota w wysokości 2 663 946,17 zł pochodziła z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Gruntownym pracom konserwatorsko-remontowym poddane zostały dwa zabytki stojące na zachodnim krańcu Promenady Królewskiej – Biały Dom i Wodozbiór. Zrewitalizowane zostały również historyczny ogród otaczający obiekty oraz relikty Oranżerii Neogotyckiej. Celem działań było zabezpieczenie substancji zabytkowej, a także przygotowanie Białego Domu i Wodozbioru do prezentowania w nich ekspozycji muzealnych. Dzięki projektowi powstała przestrzeń do realizacji nowej oferty edukacyjno-kulturalnej.

Willa z oryginalnymi polichromiami

Biały Dom jest jednym z najbardziej unikatowych polskich zabytków XVIII-wiecznej architektury rezydencjonalnej: zachowanym niemal kompletnie wraz z dekoracją wnętrz i częścią wyposażenia. Ten niewielki, zbudowany na planie kwadratu pawilon, otoczony kanałem, powstał jako letnia willa króla Stanisława Augusta. Ostatecznie monarcha na swoją wakacyjną siedzibę wybrał rozbudowywaną łaźnię, a w Białym Domu rezydowali goście z najbliższego otoczenia władcy.

W ciągu ostatnich dwóch lat willa poddana została kompleksowym pracom konserwatorsko-remontowym. Głównym założeniem było zachowanie oryginalnej materii, wyeksponowanie jej wyjątkowej wartości artystycznej oraz przywrócenie wnętrzom historycznego wystroju. Na podstawie m.in. prac badawczych i archiwalnych kwerend zespół konserwatorów przeprowadził kompleksową konserwację i restaurację dekoracji malarskich Jana Bogumiła Plerscha i Jana Ścisły, zdobiących wnętrza Białego Domu. Odsłonięto przy tym ukryte pod warstwami współczesnych przemalowań oryginalne partie polichromii oraz fragmenty malowideł znajdujących się w sypialni, z której korzystała rodzina króla Stanisława Augusta. W obiekcie naprawiono dach, schody i strop. Odrestaurowano wnętrza, polichromie, tynki sufitów, podłogi, kominki oraz drewniane dekoracje. Konserwacji poddano elewację wraz ze zdobieniami. Pierwotny wygląd odzyskała stolarka zewnętrzna, okna i kolorystyka obiektu. Ekspozycja Białego Domu, którą goście Łazienek Królewskich obejrzą już wiosną 2020 r., obejmie m.in. kolekcję królewskich grafik z cyklu „Metamorfozy” oraz oryginalne umeblowanie z epoki ostatniego władcy Polski.

Wodozbiór otwarty po latach

Dzięki projektowi „Źródła przemian” po raz pierwszy od lat dla zwiedzających otworzy się Wodozbiór, w czasach Stanisława Augusta ceglana rotunda, przebudowana w XIX w. według projektu wzorowanego na antycznym grobowcu Cecylii Metelli przy rzymskiej Via Appia. Budynek, zwany również Rezerwuarem, który pełnił niegdyś rolę zbiornika wodnego, zasilającego w wodę sąsiednie budynki i fontanny, poddany został gruntownym pracom konserwatorsko-remontowym. W obiekcie, będącym świadectwem dawnych rozwiązań technicznych, przywrócone zostały historyczne wnętrza, z reliktami pierwotnych funkcji. Są to m.in. zrekonstruowane polichromie ścienne, urządzenia grzewcze i odsłonięta pod posadzką sieni drewniana rynna, odprowadzająca niegdyś wodę z dziedzińca.

Niezwykłą historię Wodozbioru przybliży wystawa o dawnym układzie wodnym Łazienek Królewskich. Poznać można będzie symbolikę wody wykorzystywaną przez Stanisława Herakliusza Lubomirskiego i Stanisława Augusta oraz znaczenie widowisk wodnych w budowaniu prestiżu ostatniego króla Rzeczypospolitej.

Ogród w historycznej formie

Projekt „Źródła przemian” objął również rewitalizację reliktów Oranżerii Neogotyckiej. To pozostałość po okazałym budynku, wzniesionym w pobliżu Białego Domu, przy drodze prowadzącej z Belwederu do Pałacu na Wyspie. Mury posadowione w gruncie były w złym stanie i wymagały pilnych zabiegów konserwatorskich. Przeprowadzone przy okazji badania archeologiczne pozwoliły potwierdzić funkcję obiektu, określić w przybliżeniu jego pierwotne rozmiary, zdobienia i kolorystykę.

Prace w historycznym ogrodzie otaczającym Biały Dom i Wodozbiór miały na celu przywrócenie jego historycznej formy, znanej z dokumentów, badań i ikonografii. Objęły m.in. korektę układu wysokościowego, modernizację nawierzchni i rewitalizację zieleni. Pojawiły się historyczne elementy małej architektury ogrodowej (ławki, donice), których projekty bazują na archiwalnych przekazach, głównie na akwarelach Zygmunta Vogla z 1786 r.

Muzeum bardziej dostępne

Priorytetem Muzeum Łazienki Królewskie jest dostosowywanie oferty kulturalno-edukacyjnej do potrzeb osób niepełnosprawnych. W ramach projektu „Źródła przemian” Biały Dom i Wodozbiór wyposażone zostały w udogodnienia dla zwiedzających ze specjalnymi potrzebami. We wnętrzach XVIII-wiecznej willi pojawiły się audiodeskrypcje i audioprzewodniki, a także tyflografiki obrazów, rzeźb, mebli, tapet, waz, zegarów, grafik z Królewskiej Kolekcji Grafiki Stanisława Augusta oraz widoków fasady Białego Domu. Ekspozycja Wodozbioru wzbogaciła się o tyflografiki eksponatów, widoku fasady oraz tyflomapy parteru i pierwszego piętra. Częścią ekspozycji stały się również trójwymiarowe makiety dotykowe Wodozbioru, Białego Domu i ogrodu z systemem wodnym Łazienek. Dla osób niesłyszących przygotowane zostały pętle indukcyjne oraz filmy tłumaczone na Polski Język Migowy.

Muzeum podejmuje również starania, by wnętrza obiektów były łatwo dostępne dla osób o dysfunkcjach ruchowych. Stąd adaptacja pomieszczeń, m.in. poprzez likwidację progów i różnic poziomów oraz korektę ustawienia mebli, a także zakup podnośnika, wózków inwalidzkich dla dzieci i dorosłych oraz lasek z krzesłem typu trójnóg.

Rewitalizacja Łazienek Królewskich

Prace konserwatorsko-remontowe w Białym Domu i Wodozbiorze to kolejny etap rewitalizacji Łazienek Królewskich. Proces, którego celem jest zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń, zaczął się w 2010 r. Od tego czasu blask odzyskały już najważniejsze obiekty królewskiej rezydencji: Pałac na Wyspie, Stara Oranżeria i Pałac Myślewicki. Prace konserwatorskie objęły też cenne kolekcje malarstwa, rzeźby i grafiki. Odnowiono również część historycznego ogrodu Muzeum. W sumie program rewitalizacji kosztował ponad 130 mln zł i sfinansowany został m.in. z Funduszy Europejskich, Funduszy Norweskich, środków MKiDN oraz NFOŚiGW.

Na podst. inf. MKiDN