Gdy w Warszawie, Krakowie, Łodzi i wielu innych miastach byłego Królestwa Polskiego oraz Galicji koniec 1918 r. oznaczał początek upragnionej wolności, mieszkańcy Suwalszczyzny nadal nie byli pewni swego losu. Pokonani w I wojnie światowej Niemcy nie od razu rozpoczęli ewakuację wojsk z okupowanych terenów. Realizując swoją politykę korzystali z możliwości podsycania antagonizmów między Polakami a Litwinami, dążącymi do przejęcia władzy na spornym terenie, którym stała się m.in. południowa część b. guberni suwalskiej. W tych okolicznościach rozwijała się tu polska działalność niepodległościowa, zarówno w formach legalnych, jak Tymczasowa Rada Obywatelska Okręgu Suwalskiego, jak i tajnych, o charakterze zbrojnym, jak Polska Organizacja Wojskowa.
Decyzja mocarstw o tymczasowym podziale Suwalszczyzny między Polską a Litwę z 26 lipca 1919 r. i ostateczne opuszczenie tych ziem przez wojska niemieckie niespełna miesiąc później, nie przyniosły mieszkańcom upragnionego pokoju. 23 sierpnia tr. rozpoczęło się powstanie, którego celem było odzyskanie dla Polski choćby zachodniej części Sejneńszczyzny, administrowanej przez władze i zajętej przez wojska litewskie. Sukces powstańców okupiony został poległymi w walce i wzrostem wrogości między tworzącymi niegdyś jedno państwo Polakami i Litwinami. Rok później na krótko sporne terytorium ponownie zajęły wojska litewskie, korzystając z trudnej sytuacji Polski w wojnie z bolszewicką Rosją. Zwycięstwa w bitwach warszawskiej i niemeńskiej ostatecznie przypieczętowały przynależność państwową południowej Suwalszczyzny do Polski.
Zmienne losy Suwalszczyzny w pierwszych latach niepodległości Polski będą przedmiotem ogólnopolskiej konferencji naukowej pt. „Między Orłem a Pogonią. Suwalszczyzna w latach 1918-1920” zorganizowanej wspólnie przez białostocki oddział Instytutu Pamięci Narodowej oraz Archiwum Państwowe w Suwałkach i Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe.
Konferencja odbędzie się 12 września 2019 r. w Suwałkach i koncentrować się będzie wokół spraw związanych z włączeniem południowej części Suwalszczyzny w granice odrodzonej Polski oraz wynikłego z tego faktu konfliktu polsko-litewskiego. Za ważne uznajemy zbadanie sytuacji narodowościowej, gospodarczej, politycznej Suwalszczyzny u progu niepodległości, aktywność władz Polski i Litwy zmierzających do objęcia władzy nad spornym terenem, los mieszkańców miejscowości, które znalazły się po „niewłaściwej” stronie linii demarkacyjnej. Chcemy poznać najważniejszych bohaterów tych wydarzeń, wyjaśnić, z kim współpracowali, jakie osiągnęli sukcesy i z jakimi trudnościami się borykali. Szczególnie cenne byłyby wystąpienia związane z wpływem polityki państw zewnętrznych na losy Suwalszczyzny, zwłaszcza Niemiec i zwycięskich mocarstw.
Na podst. bialystok.ipn.gov.pl
