3 maja 1791 r. Sejm Czteroletni uchwalił pierwszą konstytucję w nowożytnej Europie, a drugą po amerykańskiej na świecie.
Konstytucja 3 maja zatwierdziła monarchię konstytucyjną, otworzyła drogę do postępu społecznego. Dokument wprowadził m.in. podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Niestety, Ustawa Zasadnicza obowiązywała tylko przez czternaście miesięcy. Została obalona przez władze carskie.
Konstytucja 3 maja była też ważna jako idea, bo dodawała otuchy i sił przez okres zaborów.
Uchwalenie Ustawy Zasadniczej zostało uznane za święto już 5 maja 1791 r.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. rocznica Konstytucji 3 maja została uznana za święto narodowe uchwałą Sejmu Ustawodawczego z 29 kwietnia 1919 r.
Po II wojnie światowej obchodzono je do 1946 r. W czasach PRL-u władze zabroniły publicznego świętowania, a próby manifestowania były często tłumione przez milicję. Dopiero w roku 1981 r. ponownie władze świętowały to historyczne wydarzenie.
Święto Narodowe Trzeciego Maja przywrócono ustawą z 6 kwietnia 1990 r. (weszła w życie 28 kwietnia).
Dzień ten jest w Polsce wolny od pracy.
Na Litwie 3 maja jest dniem pamiętnym.
Przed rokiem, z okazji 227. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja prezydent Litwy Dalia Grybauskaitė i prezydent Polski Andrzej Duda wydali wspólną deklarację. „Cele i ideały Konstytucji 3 Maja są dziś równie ważne i aktualne. Mierząc się z wielowymiarowymi regionalnymi i globalnymi wyzwaniami, zachowujemy jedność i determinację. Zdecydowanie wzmacniamy bezpieczeństwo i stabilność w Europie i na świecie oraz pogłębiamy nasze stosunki dwustronne w wymiarach obronnym, ekonomicznym, energetycznym, transportowym i innych” – podkreślili prezydenci Polski i Litwy we wspólnej deklaracji.
