Rozmowy odbywały się w kilku miejscach, a rozpoczęły się i zakończyły w pałacu przy Krakowskim Przedmieściu. Porozumienia między opozycją solidarnościową a władzą, podpisane 5 kwietnia 1989 roku, wpłynęły na upadek systemu komunistycznego i przemiany polityczne nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

W inauguracyjnym posiedzeniu wzięło udział 54 reprezentantów strony rządowo-koalicyjnej i opozycyjno-solidarnościowej. Powołano trzy zespoły negocjacyjne: pierwszy – omawiający kwestię pluralizmu związkowego, drugi – zajmujący się problemami gospodarki i polityki społecznej oraz trzeci – pracujący nad sprawą reform politycznych.

Oprócz wspomnianych zespołów utworzono również podzespoły do spraw: rolnictwa, górnictwa, reformy prawa i sądów, stowarzyszeń, samorządu terytorialnego, młodzieży, środków masowego przekazu, nauki, oświaty i postępu technicznego, zdrowia i ekologii. Obu stronom w trakcie negocjacji pomagali doradcy oraz eksperci. Łącznie w prace zaangażowanych było kilkaset osób.

Przy okrągłym stole uczestnicy rozmów spotkali się tylko dwukrotnie – podczas inauguracji i zakończenia obrad.

Uczestnicy obrad plenarnych

Strona opozycyjno-solidarnościowa:

Stefan Bratkowski
Zbigniew Bujak
Władysław Findeisen
Władysław Frasyniuk
Bronisław Geremek
Mieczysław Gil
Aleksander Hall
Jacek Kuroń
Władysław Liwak
Tadeusz Mazowiecki
Jacek Merkel
Adam Michnik
Alojzy Pietrzyk
Edward Radziewicz
Henryk Samsonowicz
Grażyna Staniszewska
Andrzej Stelmachowski
Stanisław Stomma
Klemens Szaniawski
Jan Józef Szczepański
Edward Szwajkiewicz
Józef Ślisz
Witold Trzeciakowski
Jerzy Turowicz
Lech Wałęsa
Andrzej Wielowieyski

Obserwatorzy kościelni:

ks. Bronisław Dembowski
ks. bp Janusz Narzyński
ks. Alojzy Orszulik

Strona rządowo-koalicyjna:

Tomasz Adamczuk
Norbert Aleksiewicz
Stanisław Ciosek
Aleksander Gieysztor
Wiesław Gwiżdż
Marek Hołdakowski
Jan Janowski
Janusz Jarliński
Czesław Kiszczak
Zenon Komender
Jan Karol Kostrzewski
Mikołaj Kozakiewicz
Bogdan Królewski
Aleksander Kwaśniewski
Maciej Manicki
Harald Matuszewski
Leszek Miller
Alfred Miodowicz
Kazimierz Morawski
Jerzy Ozdowski
Anna Przecławska
Tadeusz Rączkiewicz
Jan Rychlewski
Zbigniew Sobotka
Romuald Sosnowski
Stanisław Wiśniewski
Jan Zaciura
Edward Zgłobicki

Władysław Siła-Nowicki – niezależny uczestnik obrad

Pod koniec lat osiemdziesiątych geopolityczna sytuacja Polski uległa poprawie. Nowy pierwszy sekretarz KPZR Michaił Gorbaczow w obliczu upadku znaczenia ZSRR podjął próbę ratowania systemu komunistycznego przez wprowadzenie „pierestrojki” i „głasnosti”. Poluzowanie kontroli przyniosło odmienne od zamierzonych skutki i w szybkim tempie doprowadziło do załamania się całego systemu. Zdając sobie doskonale sprawę ze znaczącego osłabnięcia ZSRR, pogorszenia się sytuacji ekonomicznej i społecznej w kraju, gen. Wojciech Jaruzelski podjął próbę porozumienia się z „Solidarnością” i zakończenia przetaczającej się przez Polskę fali strajków. Jego działania były zgodne z polityką Moskwy, która dążyła do wycofania się z bezpośredniego nadzoru nad „imperium zewnętrznym”.

Poufne rozmowy gen. Czesława Kiszczaka z Lechem Wałęsą rozpoczęte w sierpniu 1988 roku, trwały przez kilka miesięcy w poszerzonym gronie i z asystą kościelną w podwarszawskiej willi rządowej w Magdalence. W wyniku tych rozmów podjęto decyzję o rozpoczęciu oficjalnych obrad „okrągłego stołu”. Rozmowy rozpoczęły się 6 lutego 1989 roku w pałacu namiestnikowskim w Warszawie. Po uroczystym otwarciu obrad powołano zespoły do spraw reform politycznych, gospodarki, polityki społecznej i pluralizmu związkowego, które debatowały w małych podzespołach. Po miesiącu obrad zarysował się wyraźny impas, wynikający z próby narzucenia przez komunistów swojej woli opozycji.

Dopiero po dwóch miesiącach twardych negocjacji, 5 kwietna, doszło do podpisania politycznego porozumienia, w wyniku którego ustalono, że w wyborach do sejmu i senatu weźmie udział opozycja. Po ich przeprowadzeniu 4 czerwca 1989 roku, okazało się, że PZPR i wspierający je koalicjanci ponieśli druzgocąca klęskę w wyborach do senatu. Na sto mandatów wyselekcjonowani kandydaci strony solidarnościowej uzyskali dziewięćdziesiąt dziewięć, a jeden przypadł w udziale bezpartyjnemu przedsiębiorcy. Natomiast w wyborach do sejmu, gdzie na skutek ustaleń okrągłego stołu były odgórnie narzucone parytety „Solidarność” zdobyła 35 proc. głosów, a 65 proc. przypadło PZPR i jej satelitom.

Zaraz po ukonstytuowaniu się sejmu przystąpiono do wyboru prezydenta Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Strona rządowa wystawiła gen. Jaruzelskiego, który został wybrany przez Walne Zgromadzenie przewagą tylko jednego głosu. Po dokonanym wyborze nowy prezydent zaproponował sejmowi kandydaturę gen. Kiszczaka na premiera. Gdy po miesiącu negocjacji okazało się, że nie jest on wstanie utworzyć koalicyjnego rządu, Jaruzelski powierzył tę misję znanemu działaczowi opozycyjnemu Tadeuszowi Mazowieckiemu. Po krótkich negocjacjach, gdy opozycji udało się nawiązać porozumienie z przywódcami Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego rząd Mazowieckiego uzyskał większość i został zaprzysiężony.

Rok 1989 był przełomowy w historii narodu polskiego, który na drodze transformacji ustrojowej przeszedł od totalitaryzmu do ograniczonej demokracji. Ograniczonej dlatego, że resortami siłowymi takimi jak Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych kierowali nadal komuniści. Nastąpił okres palenia teczek bezpieki i rozpadu obozu solidarnościowego.

Niemiej porozumienie „okrągłego stołu” miało historyczne znaczenie – zapoczątkowało pokojowe przemiany idące w kierunku demokracji i gospodarki wolnorynkowej. Głównymi jego twórcami po stronie solidarnościowej byli Lech Wałęsa, Bronisław Geremek, Tadeusz Mazowiecki, Władysław Frasyniuk i Lech Kaczyński. Stronę rządową reprezentowali zaś Czesław Kiszczak, Wojciech Jaruzelski, Stanisław Ciosek i Aleksander Kwaśniewski.

Na podst. prezydent.pl