– Rozkłada się on tarasowato na stoku z dość pochylonego pagórka. Osobny urok nadają mu rozłożyste, stare drzewa rosnące gęsto i nieregularnie, jak w lesie. Między nimi wiją się swobodnie, wspinają się w górę i schodzą w dół ścieżki snujące się kręto wśród mogił (...). Latem, kiedy przez konary okryte gęstwą liści ledwie przedzierają się słoneczne promienie, w gałęziach rozśpiewają się ptaki, a ziemia pomiędzy grobami okryje się kwieciem leśnym, przecudny musi być ten cmentarz na Rossie – wicepremier przytoczył słowa Lucjana Rydla, który w 1915 r. pisał o niezwykłym położeniu tego cmentarza.

Rossa niezwykle ważna zarówno dla Polski, jak i Litwy

– Dla nas cmentarz na Rossie tworzy narrację bardzo spójną pod względem wizualnym. Istotne jest właśnie malownicze ukształtowanie terenu. Wyrosłe tutaj pośród drzew setki pomników tworzą harmonijną przestrzeń. Sprawiają wrażenie zespolenia kultury i natury. Rossa dzięki temu nieustająco zachwyca. Cmentarz ten jest miejscem niezwykle ważnym zarówno dla Polski, jak i Litwy. To na nim (…) spoczywają m.in. historyk Joachim Lelewel, ale także Jonas Basanavičius – jeden z twórców litewskiej niepodległości, współczesnego języka litewskiego oraz prof. literatury Euzebiusz Słowacki i August Becu, czyli pierwszy był ojcem, a drugi ojczymem poety Juliusza Słowackiego – mówił minister kultury prof. Piotr Gliński.

– Kluczowe jest powstanie cmentarzy wojennych przy Starej Rossie i na Nowej Rossie, a przede wszystkim złożenie serca marszałka Piłsudskiego. Nagrobek z płyty, wydobytej na Wołyniu, ozdobiono tym słynnym napisem Matka i Serce Syna. (...) Serce marszałka Piłsudskiego przywiezione zostało z Warszawy 31 maja 1935 r. i złożone w Kościele św. Teresy. Przeniesienie do mauzoleum na Rossie miało miejsce 12 maja 1936 r. W tym samym dniu złożono również ciało Marii Piłsudskiej, przywiezione do Wilna 1 czerwca 1935 r. Wydarzenie to nadało w kulturze polskiej cmentarzowi ponadlokalny, narodowy charakter, symbolicznie włączając Rossę do kręgu polskich cmentarzy narodowych – powiedział wicepremier prof. Piotr Gliński.

„Rossa. Wileńska nekropolia”

Wystawa ma na celu przybliżyć warszawiakom najcenniejszy ze starych cmentarzy Wilna poprzez kilkadziesiąt zdjęć autorstwa Norberta Piwowarczyka i Piotra Jamskiego. Fotografie ukazują nie tylko malowniczość krajobrazu, lecz także przypominają o ogromnej wartości historycznej i artystycznej cmentarza na Rossie, który stał się miejscem spoczynku wielu osób ważnych dla polskiej historii i kultury. Cmentarz ten, będący częścią polskiego dziedzictwa znajdującego się poza granicami kraju, jest również istotnym elementem dziedzictwa i tożsamości współczesnej, niepodległej Litwy.

Wystawa jest pokłosiem prac dokumentacyjnych prowadzonych w latach 2013-2016 na cmentarzu na Rossie. Zostały one zrealizowane przez Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie we współpracy z Litewskim Uniwersytetem Edukologicznym w ramach grantu z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.

Polacy na Litwie szczególną troską otaczają nekropolię. Ich reprezentanci z ramienia AWPL-ZChR w stołecznej radzie opiekują się cmentarzem i dzięki ich inicjatywie pozyskano 3 mln euro na uporządkowanie cmentarza. Rossą opiekują się też organizacje społeczne, takie jak Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą, który pozyskuje fundusze z publicznych zbiórek oraz od prywatnych darczyńców. Jest nawiązana współpraca również z polskimi organizacjami pozarządowymi prowadzącymi prace konserwatorskie. Między innymi dzięki dotacjom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Autorzy wystawy: dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. UKSW i dr Bartłomiej Gutowski
Autorzy fotografii: Norbert Piwowarczyk i Piotr Jamski z zespołem
Organizator: Instytut POLONIKA
Instytucja nadzorująca: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Współpraca: Narodowe Centrum Kultury, Kordegarda. Galeria Narodowego Centrum Kultury, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Na podst. mkidn.gov.pl i inf.wł.