Ustawa podpisana już przez prezydenta
Środki, które zapewnią ochronę Cmentarza Żydowskiego zostały przekazane do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wskutek przyjęcia ustawy o dotacji przeznaczonej na uzupełnienie kapitału wieczystego Fundacji Dziedzictwa Kulturowego. Ustawę poparło 416 posłów (przy 4 głosach przeciw oraz 6 wstrzymujących się) oraz 74 Senatorów (przy 8 głosach wstrzymujących się). 20 grudnia 2017 r. ustawa została podpisana przez Prezydenta RP.
Kwota 100 mln zł zasiliła tegoroczny budżet Ministerstwa Kultury i stanowi dodatkowe środki przyznane przez parlament na rzecz resortu kultury w 2017 r. Oznacza to wzrost wydatków państwa w dziedzinie kultury.
Prace porządkowe, rewaloryzacyjne i konserwatorskie
Ustawa precyzuje sposób inwestowania środków przekazanych na kapitał wieczysty. Mogą to być lokaty bankowe oraz obligacje. A przy inwestowaniu ma być stosowana zasada „bezpieczeństwo ważniejsze niż zysk”. Czynione inwestycje będą musiały posiadać gwarancje zabezpieczenia inwestowanego kapitału.
Dochody wypracowane w wyniku inwestowania kapitału wieczystego, będą przeznaczone na prace porządkowe, rewaloryzacyjne i konserwatorskie na cmentarzu. Ustawa precyzyjnie określa jakie typy prac mogą być finansowane.
Realizację zadań nadzorować będzie MKiDN
Nad prawidłową realizacją zadań nałożonych na Fundację Dziedzictwa Kulturowego czuwać będzie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Fundacja zobligowana będzie do składania regularnych raportów z inwestowania, jak również z wydatkowania wypracowanych środków. Dochód z inwestowania kapitału będzie rozliczany w Ministerstwie niczym dotacja, tak więc Fundacja rokrocznie będzie składać do MKiDN sprawozdanie merytoryczne wraz z wykazem kosztów. Ministerstwo Kultury upoważnione jest do stałej kontroli działalności Fundacji.
Naruszenie kapitału wieczystego, zmiana jego przeznaczenia, likwidacja Fundacji czy niewłaściwe wydatkowanie środków skutkować będzie zwrotem kapitału wieczystego do budżetu państwa.
Wicepremier o cmentarzu: to polskie dziedzictwo narodowe
Stworzenie i dokapitalizowanie kapitału wieczystego Fundacji Dziedzictwa Kulturowego wzorowane było na rozwiązaniu z powodzeniem realizowanym przez Fundację Auschwitz-Birkenau. Powstała w 2009 roku fundacja zgromadziła kapitał wieczysty w wysokości 120 milionów EURO i składa się on z darowizn rządów państw i osób prywatnych. (Polska przekazała na jego rzecz kwotę 10 mln euro). Podstawową różnicą pomiędzy obydwoma funduszami jest fakt, że kapitał wieczysty Fundacji Dziedzictwa Kulturowego przeznaczony na ratowanie Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej został w całości, tj .w wysokości 100 mln zł, sfinansowany przez państwo polskie.
Podczas debaty w Sejmie wicepremier Piotr Gliński powiedział: Wreszcie te 33 hektary polskiego dziedzictwa narodowego - polskiego i żydowskiego, dziedzictwa Żydów polskich – będzie podlegało cywilizowanej ochronie i doprowadzimy ten cmentarz do porządku.
Prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego dr Michał Laszczkowski zaznacza, że utworzenie kapitału wieczystego, z którego dochody będą przeznaczane na ratowanie cmentarza jest jedyną szansą uratowania tego unikalnego zabytku przed zagładą. Na cmentarzu widoczne są olbrzymie zniszczenia. Cały obszar porośnięty jest bardzo słabej jakości drzewami, które łamiąc się rozbijają nagrobki, a ich korzenie niszczą fundamenty pomników. Skala potrzeb wymaga stałego finansowania rewaloryzacji cmentarza i nadania jej odpowiednich rozmiarów.
Właścicielem cmentarza jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie, z którą Fundacja Dziedzictwa Kulturowego od 2015 r. stale współpracuje przy porządkowaniu poszczególnych kwater i renowacji pojedynczych nagrobków. Przewodnicząca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie Anna Chipczyńska podkreśla: „Utworzenie funduszu wieczystego na rzecz Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej Warszawie jest najistotniejszym w ostatnich latach gestem państwa polskiego, mającym na celu kontynuację opieki i ochrony materialnego dziedzictwa warszawskich Żydów. Pod względem finansowym i organizacyjnym jest to przedsięwzięcie na skalę europejską. Wierzymy, że działanie to będzie przykładem na najskuteczniejsze i najnowocześniejsze rozwiązania w tej dziedzinie. Projekt jest niespotykaną szansą na pogłębienie i popularyzację wiedzy o spuściźnie Żydów polskich, a także wzmocnienie dialogu polsko-żydowskiego”.
Kapitał wieczysty zostanie zainwestowany w ciągu 90 dni od podpisania umowy pomiędzy Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego a Fundacją Dziedzictwa Kulturowego. Pierwsze przychody zostaną zainwestowane w prace porządkowe i konserwatorskie już w 2019 r.
O Cmentarzu Żydowskim przy Okopowej
Cmentarz Żydowski przy ul. Okopowej 49/51 w Warszawie, o powierzchni 33,5 ha, został założony w 1806 roku. Ze względu na obowiązujące przed wojną wysokie opłaty za pochówek, uznawany był za miejsce wiecznego spoczynku dla zamożniejszych Żydów, elity społeczności. Jest podzielony na kwatery: tradycyjną, reformowaną, dziecięcą, wojskową i część, gdzie pochowano osoby zmarłe w getcie warszawskim. Kwatera ortodoksyjna składa się z części kobiecej i męskiej oraz specjalnego miejsca, gdzie trafiają zniszczone wieloletnim użytkowaniem święte księgi.
Na cmentarzu pochowanych jest około 250 tysięcy osób. Do dzisiaj zachowało się około 90 tysięcy macew oraz oryginalne ogrodzenie z cegły wokół cmentarza. W 2014 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków. Nekropolia jest Pomnikiem Historii, miejscem spoczynku wielu wybitnych Polaków pochodzenia żydowskiego. Są wśród nich pisarze, jak Icchok Lejb Perec, Jakub Dinezon, Szymon An-ski i rabin Majer Bałaban. Spoczywają tu także m.in. twórca języka esperanto Ludwik Zamenhof oraz aktorka i założycielka warszawskiego Teatru Żydowskiego Estera Rachela Kamińska. Pochowano tu także wiele innych postaci zasłużonych dla polskiej historii, kultury i nauki, polityków, bankierów oraz przemysłowców, ważnych nazwisk w realiach XIX- i XX-wiecznej Warszawy.
Działania Fundacji Dziedzictwa Kulturowego
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, polska organizacja pozarządowa, realizuje kilkanaście projektów konserwatorskich w kraju i za granicą. Prowadzi prace m.in. w Kolegiacie Świętego Wawrzyńca w Żółkwi koło Lwowa, w Kolegiacie Świętej Trójcy w Ołyce na Wołyniu, w Kościele p.w. Św. Mikołaja Biskupa w Kamieńcu Podolskim, na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, na Cmentarzu Tatarskim w Studziance oraz na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie.
Fundacja współpracuje z właścicielem cmentarza przy ul. Okopowej – Gminą Wyznaniową Żydowską w Warszawie, która udostępniła Fundacji długoterminową umową teren cmentarza na prowadzenie prac porządkowych i konserwatorskich.
Prowadzone od 2015 r. przez FDK prace na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie, mimo, że niewystarczające, są największym w dziejach tego cmentarza przedsięwzięciem konserwatorskim, a skala działań konserwatorskich Fundacji jest największą ze wszystkich polskich organizacji pozarządowych.
Na podst. mkidn.gov.pl
