Podejmując uchwałę w tej sprawie, Izba chciała, „by naród polski oddał należny hołd pamięci swego bohatera, bohatera światowej sławy, a także by młodym pokoleniom wskazać przykład służby i poświęcenia dla Ojczyzny i aby wzmocnić przez to kondycję duchową narodu”.
Otwierając konferencję, wicemarszałek Maria Koc podkreśliła, że jej celem jest przypomnienie postaci tego wielkiego Polaka, przywódcy naszego pierwszego zrywu niepodległościowego, zasłużonego dla Ameryki i Francji, dla całego wolnego świata zarówno w wymiarze narodowym, jak i indywidualnym. „Tadeusz Kościuszko był i jest uosobieniem idei wolności w wymiarze narodowym, bo walczył o niepodległość państw i wierzył, że żaden naród nie może zawładnąć drugim narodem. Był także bohaterem walki o wolność w wymiarze jednostkowym ‒ to on zaproponował w czasie insurekcji uwłaszczenie chłopów” – mówiła wicemarszałek Maria Koc. Nawiązała także do swojego niedawnego pobytu w Australii, gdzie uczestniczyła w obchodach kościuszkowskich, zorganizowanych przez tamtejszą Polonię z udziałem władz australijskich i Aborygenów. „Jestem zbudowana promowaniem przez naszych rodaków postaci Tadeusza Kościuszki” – stwierdziła. Jak dodała: „To rycerz wolności w wymiarze światowym, uniwersalnym”.
Zdaniem przewodniczącego Komisji Obrony Narodowej senatora Jarosława Rusieckiego życiorys i postawa Tadeusza Kościuszki mogą być dla młodego pokolenia wzorem oddania dla spraw ojczyzny – w jaki sposób wypełniać swoje obowiązki względem niej zarówno w służbie cywilnej, jak i wojskowej. W opinii senatora Tadeusz Kościuszko jest wzorem, jak należy bronić jedności, granic i dobra ojczyzny. Przypominając, że w naszym kraju jest wiele szkół, parków, ulic czy placów imienia Tadeusza Kościuszki, senator wyraził przekonanie, że to nasz bohater na dziś i na przyszłość.
Senator Jan Żaryn, jeden z inicjatorów senackiej konferencji, podkreślił, że postać Tadeusza Kościuszki jest warta przypomnienia co najmniej z kilku powodów. „Pierwszy – nie taki oczywisty, a z perspektywy mojego pokolenia bardzo ważny – w okresie PRL starano się wśród młodych ludzi zohydzić postać Tadeusza Kościuszki” – mówił. Wpisując jego biografię niejako w dorobek PRL, uczono, że przeciwstawił się feudalnej Polsce i wziął pod swoją opiekę feudalnych chłopów. Według senatora obecnie jest nam bardzo potrzebna prawdziwa opowieść o Kościuszce, także z perspektywy starszych pokoleń. Młode pokolenie może w nim odnaleźć natomiast „postać wzrastającą” – w młodości brał od innych, m.in. dzięki wsparciu Czartoryskich wstąpił do Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, a późno dojrzał do tego, by dawać. Jego biografia jest dowodem, że w miłości do ojczyzny wzrastamy przez całe życie. Podczas podróży do Francji i Stanów Zjednoczonych Tadeusz Kościuszko zdał sobie sprawę, że jest stworzony do wielkich czynów, i wziął to na siebie 24 marca 1794 r. na krakowskim rynku, składając uroczystą przysięgę i obejmując formalnie przywództwo insurekcji. Jak mówił senator Jan Żaryn, Tadeusz Kościuszko otworzył w ten sposób drogę do niepodległości kolejnemu polskiemu naczelnikowi Józefowi Piłsudskiemu. Nasuwa to ważną w przededniu obchodów 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości refleksję, że droga ku wolności nie jest dziełem tylko jednego, nawet wybitnego pokolenia. Dlatego senackie spotkanie tak znakomicie wpisuje się w nadchodzące obchody tej podniosłej rocznicy.
Rektor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego ks. prof. Stanisław Dziekoński podkreślił, że współorganizacja konferencji przez jego uczelnię podyktowana była chęcią uczestniczenia „w niezwykłej refleksji nad problematyką wolności”. Cytując słowa Jana Pawła II, ks. prof. Stanisław Dziekoński wskazał, że wolność to nie tylko stan niezależności od sił zewnętrznych, ale przede wszystkim to zadanie każdego człowieka.
W liście skierowanym do uczestników konferencji dyrektor Centralnej Biblioteki Wojskowej Jan Tarczyński podkreślił, że Tadeuszowi Kościuszce udało się „zjednoczyć pod swym zwierzchnictwem żołnierzy pochodzących z różnych warstw społecznych, różnych przekonań politycznych, różnych wyznań, którzy wspólnie walczyli o niepodległą, sprawiedliwą i taką samą dla wszystkich obywateli Rzeczpospolitą”. „Za to należy mu się szacunek po wsze czasy” – napisał dyrektor Jan Tarczyński.
Podczas senackiego spotkania odbyły się 3 panele. Pierwszy z nich dotyczył różnorodnych okoliczności i uwarunkowań powstania kościuszkowskiego, m.in. jego przebiegu na Litwie i Białorusi, postaci gen. Stanisława Mokronowskiego, komendanta warszawskiego garnizonu w okresie insurekcji warszawskiej 1794 r., czy udziału weteranów powstania kościuszkowskiego w powstaniu wielkopolskim 1806 r. Podczas drugiego panelu mówiono m.in. o wkładzie Tadeusza Kościuszki w polską kulturę polityczną, przypominano historię sporu o jego postać w polskiej historiografii i literaturze. Omówiono także tradycję kościuszkowską w niepodległościowym nurcie walki zbrojnej 1939–56, a także jej kultywowanie w Krakowie. Mowa była o Janie Kilińskim, symbolu warszawskiej wolności. Trzeci panel poświęcono różnym formom upamiętniania postaci Tadeusza Kościuszki zarówno w Polsce, jak i na świecie.
Drugiego dnia uczestnicy konferencji będą obradować na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Mowa będzie m.in. o kopcach Kościuszki, wyjątkowej formie upamiętnienia postaci naczelnika na terenie Polski. Swoje refleksje nad postacią Tadeusza Kościuszki, zatytułowane „Imię jego jest Polska”, przedstawi prof. Wiesław Jan Wysocki z UKSW. Referaty dotyczyć mają także szeroko rozumianej tradycji kościuszkowskiej i niepodległościowej.
