Oświadczenie jest reakcją na projekt litewskiego ministerstwa oświaty, naruszający Traktat polsko-litewski. Chociaż trudno ocenić – to jest projekt zmian czy tylko „projekcik”, który ma na celu wprowadzenie zamieszania przed wizytą premiera Polski Mateusza Morawieckiego na Litwie oraz zgromadzenia posłów i senatorów Rzeczypospolitej Polskiej oraz posłów Republiki Litewskiej z udziałem prezydenta RP Andrzeja Dudy oraz prezydenta Republiki Litewskiej Gitanasa Nausėdy z okazji 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Bowiem takie tworzenie nowych sztucznych problemów przed ważnymi spotkaniami najwyższych władz Polski i Litwy stało się, niestety, niechlubną tradycją w wykonaniu litewskich polityków.

Najczęściej z podobnych „projekcików” nasi politycy wycofują się, Polska strona trąbi o sukcesie, a wszystkie nabrzmiałe i kluczowe problemy polskiej społeczności na Litwie nadal są nierozwiązywane. I aż dziw bierze, że tak prymitywne sztuczki polityczne przez 27 lat paraliżują skuteczność polskich prezydentów i rządów w egzekwowaniu wykonania 13,14, 15 artykułów Traktatu polsko-litewskiego o dobrosąsiedzkich stosunkach.

27-lecie Traktatu polsko-litewskiego. AWPL-ZChR: „Mimo kolejnej rocznicy większość problemów mniejszości narodowych nie została rozwiązana”

Publikujemy pełny tekst oświadczenia:

                                                                              Oświadczenie

W dniu 28 kwietnia 2021 roku odbyło się zdalne posiedzenie Zarządu Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”.

Zarząd wyraża swój sprzeciw i oburzenie opublikowanym 19 kwietnia 2021 roku przez Ministerstwo Oświaty, Nauki i Sportu Litwy projektem „Planowanych zmian szkolnictwa średniego”, uderzającym bezpośrednio w oświatę polską na Litwie i naszą młodzież.

Od wielu lat nauka języka polskiego ojczystego jest dyskryminowana, poczynając od likwidacji w 2000 roku obowiązkowej matury do chwili obecnej, gdy się proponuje język ojczysty pozostawić w bloku przedmiotów obowiązkowych do wyboru, na równi z innymi językami obcymi.

W oparciu na podpisany 26.04.1994 Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy polska społeczność na Litwie oczekiwała na szybsze działania w realizacji podpisanej 20 listopada 2019 roku „Deklaracji o edukacji polskiej mniejszości narodowej w Republice Litewskiej i litewskiej mniejszości narodowej w Rzeczypospolitej Polskiej” podpisanej przez Ministra Oświaty, Nauki i Sportu Republiki Litewskiej oraz Ministra Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej oraz podpisanego 17 września 2020 roku Harmonogramu tej Deklaracji, w którym strony zobowiązały się do zapewnienia wprowadzenia do 2022 roku egzaminu państwowego i szkolnego z języka polskiego ojczystego.

W zamian otrzymaliśmy kolejny projekt zmian, który po przeanalizowaniu wskazuje, że jego wdrożenie pozbawiłoby naukę języka ojczystego w szkołach mniejszościowych dotychczasowej roli w szkolnictwie średnim, pomniejszając jeszcze bardziej jego znaczenie. Przeniesienie języków ojczystych mniejszości narodowych do jednego bloku z innymi językami obcymi świadczy o nieprzemyślanej polityce oświatowej państwa wobec mniejszości narodowych i ich języków. Uważamy, że w ten sposób ostatecznie przekreśla się znaczenie języka ojczystego, samego pojęcia szkoły mniejszości narodowych i ogólnie zadaje się cios edukacji mniejszości narodowych na Litwie.

Zarząd Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna” w swoim piśmie skierowanym do najwyższych władz republiki: Prezydenta, Premier Rządu i Minister Oświaty, Nauki i Sportu Litwy podkreślił, że „kategorycznie się nie zgadza z przewidzianymi w projekcie zmianami w szkolnictwie średnim i oczekuje, że wspomniany projekt zostanie uzupełniony o wyjątki dla szkół mniejszości narodowych. Dążąc do zapewnienia zrównoważonego i harmonijnego rozwoju szkolnictwa średniego mniejszości narodowych na Litwie – blok „Obowiązkowe przedmioty ogólnokształcące” oprócz języka litewskiego i literatury oraz matematyki należy uzupełnić o język ojczysty (polski, rosyjski, białoruski, niemiecki), zaś jego znajomość będzie oceniana na obowiązkowym egzaminie maturalnym. Warto zaznaczyć, że taki krok nie sprawiłby niedogodności ani uczniom, ani nauczycielom, gdyż dotychczas uczniowie kształcący się w języku mniejszości narodowych mieli więcej godzin nauczania i składali większą ilość egzaminów niż pozostali uczniowie na Litwie. Mamy nadzieję, że po skorygowaniu modelu szkolnictwa średniego zostanie okazana należyta uwaga i szacunek do języków ojczystych mniejszości narodowych na Litwie, w których nauka odbywa się od przywrócenia Niepodległości”.

Kolejnym ważnym aspektem dla polskiej społeczności na Litwie jest wychowanie w wartościach chrześcijańskich, stąd brak zgody na planowane zmiany w nauczaniu religii. Zarząd uważa, że przedmiot nauczania religii powinien należeć do bloku „Obowiązkowych przedmiotów ogólnokształcących do wyboru”.

Zostało również podkreślone, że przeniesienie języków ojczystych do drugiego bloku przedmiotowego zaś nauczania religii do fakultatywnego do wyboru jest sprzeczne z obowiązującymi art. 11 i 30 Ustawy o oświacie Republiki Litewskiej, które przewidują, że „Celem szkolnictwa średniego jest pomoc osobie w zdobyciu ogólnej wiedzy przedmiotowej, społeczno-kulturowej, technologicznej, osiągnięciu dojrzałości moralnej, narodowej i obywatelskiej, podstaw kompetencji zawodowych” oraz to, że w szkołach mniejszości narodowych „programy kształcenia są prowadzone w trybie dwujęzycznym: w języku mniejszości narodowej i języku litewskim”.

Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna” oczekuje zaprzestania wprowadzania sztucznych zmian uszczuplających możliwości nauczania języka ojczystego i stawiania naszej młodzieży przed kolejnym, nieuzasadnionym, dylematem wyboru.

Józef Kwiatkowski
Prezes Stowarzyszenia Nauczycieli
Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”