Jan Czeczot, Eliza Orzeszkowa, Algis Kalėda
W roku jubileuszowym, inaczej niż dotychczas, Dni Polonistyki rozpoczęły się w dn. 15 maja od wycieczki do Druskienik. Wyjazd do tego pięknego miasteczka uzdrowiskowego, położonego na Niemnem, został powiązany z kilkoma ważnymi tegorocznymi jubileuszami. W tym roku przypada 180. rocznica rozpoczęcia budowy uzdrowiska, która po dwóch latach zaowocowała otwarciem pierwszego sanatorium. Kolejny jubileusz – 170. rocznica śmierci filomaty i filarety Jana Czeczota (1796-1847), przyjaciela Adama Mickiewicza, który po powrocie z zesłania kurował się w Druskienikach i tutaj zmarł na rękach Józefa Ignacego Kraszewskiego. Wreszcie trzeci jubileusz – to 150-lecie wydania powieści Elizy Orzeszkowej Ostatnia miłość (1867), której akcja toczy się w tym właśnie miasteczku uzdrowiskowym, co jest powodem do dumy jego mieszkańców – w muzeum miasta Druskienik, mieszczącym się w dawnym pałacu Kiersnowskich jest osobna gablota poświęcona temu wydarzeniu literackiemu. Naszymi doskonałymi przewodnikami po tym miasteczku byli państwo Gintaras i Roma Drumčiusowie, dyrektor i kustosz tego muzeum. Dzięki nim odwiedziliśmy zabytkowy cmentarz miejski, gdzie są pochowani m.in. rodzice znakomitego litewskiego malarza i kompozytora Mikolajusa Konstantinasa Čiurlionisa, a także niezwykle zasłużeni dla uzdrowiska absolwenci medycyny Uniwersytetu Wileńskiego Ksawery Wolfgang (wydawca pisma „Ondyna Wód Druskienickich”) i Jan Pilecki, dyrektor uzdrowiska i przyjaciel rodziny Pawłowskich, rodziców E. Orzeszkowej. Nasi przewodnicy pokazali nam też inne lokalne ciekawostki, takie jak np. dąb Józefa Piłsudskiego czy miejsce, gdzie stał kurhauz, w którym po raz ostatni w 1906 r. wzięła udział w wieczorze charytatywnym na rzecz lokalnego domu opieki autorka Nad Niemnem.
Los chciał, że wybór miejsca tegorocznej wycieczki był ważny również ze względu na smutne wydarzenia. 11 maja, parę dni przed Dniami Polonistyki, zmarł niespodziewanie założyciel polonistyki na Uniwersytecie Wileńskim w powojennych dziejach tej uczelni, wieloletni kierownik Centrum Polonistycznego, znawca i tłumacz literatury polskiej i litewskiej, prof. Algis Kalėda. Urodził się on w pobliskiej wsi Mašnyčiai, dzieciństwo i lata szkolne spędził właśnie w Druskienikach. Dlatego też podczas wycieczki wstąpiliśmy do kościoła pw. Matki Boskiej Szkaplerznej i pomodliliśmy się za Jego duszę.
W drodze powrotnej do Wilna zajechaliśmy też na cmentarz do pobliskiej Rotnicy (lit. Ratnyčia), gdzie został pochowany Jan Czeczot, autor m. in. Śpiewek o dawnych Litwinach do 1434 r. oraz tekstów wielu pieśni ze Śpiewnika domowego Stanisława Moniuszki (m. in. Prząśniczki i Kozaka), badacza folkloru białoruskiego. Dziesięć lat po śmierci poety na jego grobie został wzniesiony pomnik, na którym wyryto wiersz innego poety i przyjaciela Adama Mickiewicza, Antoniego Edwarda Odyńca, poświęcony zmarłemu oraz jego współtowarzyszom. Znalazły się w nim m.in. następujące słowa:
(…) Cały ciąg życia jego – droga ku zbawieniu.
Imię jego w ojczyźnie jest wiecznie
związanem z A. Mickiewiczem i T. Zanem.
Kto wiesz, czem on był,
Skłoń skroń przed głazem.
Pomyśl, westchnij i módl się
za wszystkich trzech razem.
Prośbie Odyńca stało się za dość: zapaliliśmy znicze i zmówiliśmy wspólnie modlitwę Ojcze nasz, a także zaśpiewaliśmy kilka pieśni filomackich.
Konferencja studencka – nie ilość, ale jakość
Podobnie jak w poprzednich latach, w ramach Dni Polonistyki odbyła się konferencja studencka, która od pięciu lat, czyli od 2005 r., dzięki studentom przyjeżdżającym do Wilna w ramach programu Erasmus z Polski i Niemiec, stała się imprezą międzynarodową. Studentów z Polski nie zabrakło również w tym roku, przy tym rzecz znamienna - jedna z uczestniczek, Katarzyna Ostrowska, magistrantka z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, wzięła udział w naszej konferencji po raz trzeci, a jej koleżanka Katarzyna Wójcikowska – po raz drugi. Konferencję prowadziła i wystąpiła jako pierwsza Izabela Chorościn (III rok filologii polskiej UW), która przedstawiła prezentację na temat tegorocznego jubileuszu Dni Polonistyki. Oprócz niej w konferencji wzięło udział 7 studentek – niewiele w porównaniu z poprzednimi latami (zwykle bierze w niej udział 10-12 osób), ale co jest bardzo ważne, niektóre z nich kontynuują naukę już na poziomie studiów doktoranckich. Są to mgr Monika Bogdziewicz, polonistka i lituanistka z naszego wydziału, oraz mgr Sabina Jakubowicz, która jest obecnie doktorantką Wydziału Historycznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Obie nasze absolwentki przedstawiły fragmenty swoich najnowszych badań naukowych. W konferencji wzięły też udział studentki III i I roku, Ewa Praszkiewicz (tytuł jej wystąpienia brzmiał: Nauczanie grzeczności językowej w podręcznikach do języka polskiej dla klas V-VIII w szkołach polskich na Litwie) oraz Barbara Sidorowicz, która przedstawiła życie i twórczość swojej babci (mającej to samo imię i nazwisko), znanej poetki z Trok (Barbara Sidorowicz (1933-2004) – siłaczka trocka). Tematy wystąpień były bardzo różne – zarówno z językoznawstwa (K. Ostrowska, Postawy wobec gwar, dialektów, regionalnych odmian polszczyzny w świetle forum.mlingua.pl; M. Bogdziewicz, O wstydzie bez wstydu, czyli konceptualizacji wstydu w języku litewskim), jak też z literatury XX w. (S. Jakutowicz, Edukacja domowa i gimnazjalna w świetle prozy Jana Bułhaka; K. Wójcikowska, O Marka Edelmana wspomnieniach na temat sytuacji Żydów warszawskich w pierwszych miesiącach II wojny światowej). Wystąpieniom przysłuchiwali się nie tylko koledzy i koleżanki ze studiów oraz wykładowcy z Centrum Polonistycznego, ale też mili i wierni goście - prof. dr hab. Stanisław Cygan z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach oraz dr Tomasz Jędrzejewski i Emilia Kolinko z Uniwersytetu Warszawskiego, którzy uczestniczyli w Dniach Polonistyki w 2009 r., jeszcze jako stypendyści programu Erasmus, a teraz są już samodzielnymi pracownikami naukowymi.
XV Dni Polonistyki dobiegły końca. Liczymy na to, że ta ciekawa i ważna tradycja na wileńskiej Alma Mater będzie kontynuowana.
Studenci i wykładowcy polonistyki Uniwersytetu Wileńskiego składają serdeczne podziękowania Ambasadzie RP w Wilnie za pokrycie kosztów wycieczki do Druskienik oraz Instytutowi Polskiemu w Wilnie za ufundowanie nagród książkowych dla uczestników konferencji studenckiej.
dr Irena Fedorowicz
"Tygodnik Wileńszczyzny"
