Sejm czteroletni zapoczątkował epokę wielkiej reformy zarządzania państwem, w warunkach bardzo złożonej sytuacji międzynarodowej, dążył do uniknięcia rozbioru, skonfederowany zdołał odzyskać suwerenność i przejąć władzę. Możnowładcy Wielkiego Księstwa Litewskiego i Polski poświęcili swoje interesy (prawo liberum veto) na rzecz rozwoju całego państwa, zaś uchwalenie Konstytucji stało się punktem kulminacyjnym reform. Konstytucja przewidywała dalsze zmiany ustrojowe, oparte na postulowanym przez Monteskiusza (Charles de Montesquieu), myśliciela epoki Oświecenia, prawnika, postępowym trójpodziale władzy: na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Tysiące mieszczan wyszło na ulice wyrażając swoje poparcie dla Konstytucji.

Dzisiaj nikt nie ma wątpliwości, że warto było otworzyć drogę do postępu społeczeństwa obywatelskiego i demokracji, zrezygnowa z własnych wąskich interesów, nadając większe prawa obywatelom, jak głosi artykuł V Konstytucji „Wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu”. Konstytucja określiła nowe zasady ustroju państwowego i stała się kulminacją wszystkich wcześniej prowadzonych reform, zawierając je w jednym dokumencie.  

Władza centralna oparta na nowym ustroju prawnym wymagała szczegółowych przepisów wykonawczych, szczególnie w stosunku do Wielkiego Księstwa Litewskiego (WKL), które 20 października 1791 roku spisane zostały w Zaręczeniu Wzajemnym Obojga Narodów. To wzajemne zobowiązanie zawarte ponad wszelkimi sporami i różnicami proklamowało równość, tj. i Litwa i Polska są uznawane za równoprawnych członków zjednoczonego, wielonarodowego i wielokulturowego państwa. Po Zaręczeniu Konstytucja została od razu przetłumaczona na język litewski. Jest to pierwszy akt prawny ogłoszony w języku litewskim.

Z powyższego wynika, że za tym, iż ta data jest ważna dla naszego państwa i naszych obywateli przemawia wiele argumentów. W sposób pokojowy i demokratyczny, dążąc do równouprawnienia, wyprzedając o stulecie większość państw Europy, my, Polacy i Litwini, jako pierwsi staliśmy się twórcami dnia, który zmienił świat oraz postępowej obywatelskiej Europy. Na zasadach zawartych w Konstytucji Obojga Narodów i Zaręczeniu żyjemy w obecnej Unii Europejskiej, założenia Konstytucji Obojga Narodów stały się fundamentalnym aktem prawnym, na podstawie którego powstawała UE i dokonuje się jej rozszerzenie.

W Polsce dzień Konstytucji 3 Maja jest jednym z najważniejszych świąt państwowych, podczas gdy na Litwie to ważne wydarzenie jest mniej znane, nie tak powszechnie obchodzone. Ciągle trudna do przezwyciężenia jest ocena, że Konstytucja była wygodna wyłącznie dla Polski. Ocenę poszczególnych faktów historycznych pozostawiamy historykom i rozprawom naukowym, lecz nie ulega wątpliwości, że nie możemy zanegować tego dokumentu i wkładu litewskich możnowładców w tworzenie współczesnego państwa. Dzisiaj możemy być dumni zarówno z tego wkładu, jak i postępowej myśli politycznej obywateli WKL, które stały się początkiem rozwoju praw obywatelskich i politycznej tożsamości. Jest to wzór najlepszego porozumienia i podjęcia zobowiązań dla dobra państwa.

W dniu 27 kwietnia Sejm Republiki Litewskiej jednogłośnie przez aklamację uchwalił rezolucję o upamiętnieniu 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów. Identyczna rezolucja przed kilkoma tygodniami została uchwalona także przez Sejm i Senat RP. Wspólny dokument został napisany przy współpracy Sejmu Litwy z Sejmem i Senatem Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie większości kolegów parlamentarzystów ten wspólny hołd dla historycznej jedności umocni dwustronne partnerstwo, a także przypomni społeczeństwu, że Litwa i Polska zbudowały fundamenty konstytucyjności w Europie.

Konstytucja 3 Maja jest testamentem dla przyszłych pokoleń. Dzisiaj jest również wiele dziedzin, w których należy dążyć do porozumienia i umacniania partnerstwa pomiędzy Litwą i Polską. Te dziedziny są bardzo różnorodne – od bezpieczeństwa po dopłaty dla rolników. Gdyż wspólny głos, wspólne stanowisko i wspólne wysiłki zawsze pomagają osiągnąć więcej.

Nawołuję do przypomnienia i oddania czci wspólnemu dziedzictwu konstytucjonalizmu Litwy i Polski o znaczeniu światowym, gdyż wspólna historia Republiki Obojga Narodów naznaczona jest wielkimi osiągnięciami. Vivat Konstytucja!

Rita Tamašunienė,
poseł na Sejm,
przewodnicząca Grupy Sejmu Republiki Litewskiej ds. kontaktów z Sejmem i Senatem Rzeczypospolitej Polskiej