156 lat temu wybuchło Powstanie Styczniowe. Zapoczątkowało ono nowy etap budowy państwa polskiego. Państwa, które znajdowało się pod zaborami.

– Powstanie Styczniowe w naszej tradycji jest niezwykle ważne. Rozpoczyna nowy etap budowania tradycji narodowej i tożsamości w nowoczesnym charakterze, bo mówi się, że Powstanie Styczniowe jest początkiem tworzenia nowoczesnego narodu polskiego – podkreślił dr Dariusz Kucharski.

Powstanie wybuchło na terenie zaboru rosyjskiego. Wpłynęło ono nie tylko na Polaków, ale także na Rosjan. Car, ze strachu przed rewoltą większych rozmiarów, uwłaszczył wszystkich chłopów na terenie Imperium Rosyjskiego.

– Swoim zasięgiem obejmowało prawie wszystkie zaborcze terytoria I RP zajmowane przez carską Rosję: od Kijowa aż po granicę zaboru pruskiego. Ponadto, w trakcie Powstania Styczniowego tworzono koncepcję nowoczesnego narodu. Powstała koncepcja uwłaszczenia chłopów, która – jak się okazuje – miała niezwykle wielki wpływ na świadomość samych Rosjan żyjących na ziemiach Imperium Rosyjskiego, bo dzięki koncepcjom rządu narodowego Powstania Styczniowego, rząd carski przestraszył się możliwości wprowadzenia obwieszczenia powstańczego o uwłaszczeniu i uwolnieniu chłopów na ziemiach polskich. Tym samym władze carskie wprowadziły przepis dający uwłaszczenie wszystkim chłopom w Imperium. To pokazuje, jak wielkie znaczenie miało powstanie nie tylko w relacjach polsko-rosyjskich, ale na samym terytorium Rosji, czyli dla społeczności rosyjskiej – przypomniał historyk.

Na organizacji Powstania Styczniowego Polacy wzorowali się także później, w tym podczas II wojny światowej.

– Niezwykle ważną kwestią był system władz tajnych – cała struktura konspiracyjna, doskonała organizacja od sądownictwa po policję była tak doskonale zorganizowana, że stała się asumptem w działaniach konspiracyjnych dla kolejnych pokoleń. Wzorowano się na tym w okresie II wojny światowej – zaznaczył dr Dariusz Kucharski.

– Sama organizacja Powstania Styczniowego była wielkim szokiem dla różnych środowisk poza ziemiami polskimi tym, jak można w sposób tajny organizować istnienie struktur państwa polskiego w podziemiu. Niemcy badali te zagadnienia. Późniejszy gubernator warszawski w czasie I wojny światowej pisał doktorat na ten temat – dodał.

Jednym z bardziej znaczących efektów powstania była wolność, którą uzyskali chłopi.

– Chłopi stają się wolnymi ludźmi. Mają możliwość normalnego funkcjonowania w zaborze rosyjskim. Tym samym zaczynają wchodzić w pułap możliwości działania dla wolnego człowieka. Inną kwestią jest, że ich środki finansowe były zerowe lub zaczęli je dopiero wytwarzać. Stawali się jednak wolni – podkreślił historyk.

Powstanie Styczniowe było punktem odniesienia w kolejnych latach walki o niepodległość.

– Wzmacniało to poczucie więzi wspólnotowej narodu polskiego. W okresie I wojny światowej bardzo często odwoływano się do heroizmu powstańców. Za udział w powstaniu karano nie tylko jego uczestników, ale też rodzinę, bliskich i przyjaciół. Takiego zwalczania polskości nigdy wcześniej na ziemiach polskich nie było. To wywołało wielką traumę, która jest widoczna w wielu opracowaniach i utworach polskich pisarzy. To powstanie spowodowało, że reperkusje były niespotykane do tej pory. Do dzisiaj nie wiadomo, ile było ofiar represji – powiedział dr Dariusz Kucharski.

RIRM