Dzisiejsza Polska i Litwa są spadkobiercami nie tylko państwa, ale i wartości, które ją budowały. A jaka była I Rzeczpospolita? Przede wszystkim była ostoją wolności obywatelskich i religijnych. To do niej uciekali przed prześladowaniami innowiercy. To w niej znajdowali schronienie banici ówczesnej Europy. To, co wyróżniało I Rzeczpospolitą na tle innych państw był szacunek i ochrona mniejszości narodowych oraz religijnych. Co z tych wspólnych wartości pozostało w naszych odrębnych już państwach? Polska potraktowała poważnie spuściznę po swoich przodkach i może być nadal przykładem właściwego traktowania mniejszości narodowych. Dwujęzyczne nazewnictwo geograficzne w Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, jest możliwe na terenach zamieszkanych przez mniejszości narodowe, etniczne lub posługujące się językiem regionalnym. Istnieje też możliwość wprowadzenia nazewnictwa geograficznego w językach mniejszości w gminach, w których mniejszość, w której języku ma być ustanowiona nazwa, stanowi co najmniej 20% mieszkańców. Dotychczas (stan na 10 stycznia 2013 r.) ustalono dodatkowe nazwy w języku mniejszości narodowej dla 799 miejscowości i ich części (dla 11 miast, 565 wsi, 122 części wsi, 41 przysiółków, 26 osad, 10 osad leśnych (leśniczówek), 19 kolonii i 5 części kolonii) w 43 gminach – 336 nazw niemieckich, 397 nazw kaszubskich, 30 nazw litewskich, 27 nazw białoruskich i 9 nazw łemkowskich.

A co z Litwą? Ze smutkiem trzeba stwierdzić, że ze spuścizny poprzednich pokoleń, które tworzyły I Rzeczpospolitą niewiele zostało. W przeciwieństwie do Polski Litwa nie ma ustawy o mniejszościach narodowych, co jest ewenementem w skali całej Unii Europejskiej. Mniejszości narodowe, a zwłaszcza mniejszość polska, są jawnie dyskryminowane. Zakaz używania dwujęzycznych tablic informacyjnych i nakładane za to grzywny, zakaz zapisywania nazwiska w dokumentach w formie oryginalnej, opieszałość w zwrocie ziemi jej prawowitym właścicielom, czy antymniejszościowe brzmienie ustawy o oświacie nie ma nic wspólnego z duchem i tradycją I Rzeczypospolitej. Nie ma też nic wspólnego z pierwszą w Europie Konstytucją 3 Maja. Tradycja powinna zobowiązywać, szkoda, że Litwa mając tak dobry przykład nie chce z niego skorzystać. Wieloetniczność , wielokulturowość i wielojęzyczność naprawdę nie szkodzi, ale wzbogaca każdy kraj. Litwa powinna o tym pamiętać, jeśli chce budować przyjazne relacje ze swoimi sąsiadami.

Dr Bogusław Rogalski, politolog,
doradca EKR ds. międzynarodowych w Parlamencie Europejskim