Przyczyny zmiany lub zaniku nazw miejscowości są różne. W ubiegłym stuleciu na Litwie zmiana nazw miejscowości przeważnie była związana ze zmianami krajobrazu w wyniku masowej kolektywizacji, melioracji, okupacji i sowietyzacji kraju. W dobie obecnej zanik nazw miejscowości ma związek ze zmianami demograficznymi kraju. Gdy wsie Litwy pustoszeją, popadają w ruiny zagrody, podejmowane są decyzje połączenia wsi lub ich likwidacji. Tak w ciągu tylko ostatnich pięciu lat, według danych Centrum Rejestru, wykreślono na Litwie z rejestru 240 wsi.

Nazwy miejscowości są ważną częścią naszego języka. To bardzo stare wyrazy, które ukrywają wiele tajemnic. Nazwami miejscowości interesują się zarówno historycy, jak też geografowie i etnografowie. Dawni historycy Wilna (Teodor Narbutt, Michał Baliński, Józef Ignacy Kraszewski i in.) w swoich pracach, ogłoszonych drukiem jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku, próbowali wyjaśnić pochodzenie poszczególnych nazw miejscowości, w szczególności to dotyczyło przedmieścia Wilna. Pierwszym językoznawcą, który w swoich pracach poruszał temat nazw miejscowości Wileńszczyzny, był Kazimieras Būga. Wymienić należy również Tadeusza Wróblewskiego. W XX wieku nazwy miejscowości badał językoznawca prof. Aleksandras Vanagas, geograf Stanislovas Tarvydas. Wiele nazw miejscowości zebrał językoznawca, tłumacz Juozas Balčikonis. Językoznawca, pedagog Aldonas Juozapas Pupkis wydał takie prace, jak: „Vietovardžiai – praeities liudytojai” (Nazwy miejscowości – świadkowie przeszłości), „Vietovardžių žodynas” (Słownik nazw miejscowości). Wiele uwagi nazwom miejscowości Wileńszczyzny poświęcał filolog dr Jonas Jurkštas.

Sejm Republiki Litewskiej ogłosił rok 2019 – Rokiem Nazw Miejscowości. To może chociażby częściowo zahamować ich zanik. Państwo ma nadzieję zwrócić uwagę społeczeństwa na zanikające nazwy miejscowości, a jednocześnie wykorzystując niematerialne skarby kultury etnicznej kształtować i wzmacniać obywatelską postawę ludzi.

Z tej okazji 24 maja w Wielofunkcyjnym Ośrodku Kultury w Rudominie odbył się quiz „Nazwy miejscowości Wileńszczyzny”. Celem tego konkursu było poznanie nazw miejscowości rejonu wileńskiego.

Do rywalizacji stanęły trzy drużyny: „Smalsuolės”, „RDKC” i „Rumianek”. Zawodnicy mieli do wykonania kilka zadań. Jednym z nich było wymyślenie nazwy drużyny oraz krótka prezentacja. Następnie drużyny miały udzielić odpowiedzi na czasem niełatwe pytania zgadywanki. Na przykład zawodnicy musieli podać nazwisko autora cytatu czy na podstawie podanej legendy zgadnąć miejscowość, której dany tekst dotyczył. W trakcie konkursu uczestnicy i goście mogli poznać legendy związane z nazewnictwem niektórych miejscowości takich jak Niemenczyn, Korwie i Mejszagoła.

Gdy komisja dokonywała podsumowania wyników quizu, uczestnicy mieli okazję zapoznać się z filmikiem o historii dróg litewskich.
W konkursie zwyciężyła drużyna „RDKC”. Zwycięzcy oraz wszyscy uczestnicy z rąk organizatorów otrzymali atrakcyjne nagrody.

Andrzej Aszkiełowicz
Fot. Andrzej Aszkiełowicz